چالش‌ها و فرصت‌های سامانه (EPL) در بوشهر؛
بوشهری ها / کیوان حیدری: نام گمرک و ترخیص‌کار سال‌هاست چنان به هم گره‌خورده که کمتر کسی را می‌توان یافت، در اولین نوبتی که راه به گمرک باز می‌کند کارش به ترخیص‌کاران نیفتاده باشد. ترخیص‌کارانی که البته جدا از شایعاتی که درباره نوع کار و درآمد آن‌ها شنیده می‌شود مدتی است از تعدادشان به‌شدت کاسته شده و گمرک منطقه یک بوشهر شاید اولین بندری بود که با اجرای سامانه (ای پی ال) و اجباری کردن آن، این کاهش نیرو را رقم زد. سیستمی که به گفته فعالان حوزه گمرک از فردای اجرای آن تعداد زیادی از ترخیص‌کاران را مجبور به خداحافظی از شغل و کوچ اجباری به دیگر گمرکات کرد. اما آیا این سیستم که اجرای آن یک تغییر بزرگ در راستای الکترونیکی کردن خدمات گمرکی و همچنین کاهش امکان زد و بند و ایجاد فساد محسوب می‌شود، توانسته آن‌چنان‌که باید در راستای اجرایی شدن اهدافش حرکت کند تا کمک بزرگی در راستای سهولت کار بازرگانان و ترخیص‌کاران باشد یا به علت نقص‌هایی که در خود می‌بیند نه‌تنها شرایط را بهبود نبخشیده بلکه باعث موانعی تازه بر سر راه فعالان حوزه گمرک و بنادر شده است؟ برای یافتن پاسخ این سؤالات و همچنین بررسی دقیق مزایا و معایب طرح (ای پی ال) سراغ ترخیص‌کارانی رفتیم که بی‌شک به علت درگیر بودن لحظه‌ای با این سیستم، بهترین اشخاص برای تشریح کامل فرآیند این طرح بودند. اما پیش از آن باید با تعریفی کوتاه از (ای پی ال)، با پیش‌زمینه مناسبی به سراغ صحبت‌های فعالان حوزه ترخیص کالا برویم.
ای پی ال(EPL یا سامانه تجارت فرامرزی گمرک چیست؟
این سیستم بیش از یکسال است که در واقع جایگزین رویه پیشین ترخیص کالا شده تا بلکه بتواند علاوه بر سهولت کار جلوی زد و بندهایی که امکان داشت در سیستم کاغذی قبل، اتفاق بیفتد را از بین ببرد در تعریفی فنی می‌توان گفت یک نوع سیستم اتوماسیون اداری موجود در گمرک است که به‌صورت یکپارچه و واحد در گمرکات سطح کشور فعال است و این امکان را به کاربر می‌دهد تا به‌صورت مجازی با کارشناس خود در ارتباط قرار گرفته و مراحل ترخیص کالا را طی کند.
با این پیش‌زمینه به سراغ ترخیص‌کاران فعال در گمرکات بوشهر رفتیم و نظرات آن‌ها را در خصوص اجرای این سیستم جویا شدیم. نظراتی که بعضاً با انتقادات و گلایه‌هایی از روند کند پیشرفت کار حکایت می‌کرد و اغلب سیستم پیشین را ساده‌تر می‌دانستند. سیستمی که البته حرف و حدیث‌هایی پیرامون درصد بالای زد و بند در آن همیشه شنیده می‌شد و شاید همین شایعات و مشکلات باعث شد تا گمرکات اقدام به راه‌اندازی سیستم ای پی ال کنند.
مشکلات سیستم ای پی ال (EPL)
این سیستم اما مشکلاتی را هم متوجه ترخیص‌کاران کرده است. یکی از ترخیص‌کاران حوزه واردات کالا درباره مشکلات این سیستم این‌گونه صحبت کرد: « اصلی‌ترین مشکلی که همه ما آن مواجه هستند بحث قطعی مکرر سیستم است که گاه باعث می‌شود چندین روز کار به تأخیر بیفتد. همچنین مشکل عدم وجود پهنای باند مناسب که باعث افت سرعت اینترنت و قطع و وصلی سیستم می‌گردد از دیگر مشکلات طرح ای پی ال است. به این‌ها باید این را اضافه کرد گاهی کارشناس اعلام می‌کند که به‌عنوان‌مثال عکس کالا موجود نیست و باید به مدارک اضافه شود که به دلیل عدم ارتباط حضوری با کارشناس تا شما اقدام به اسکن و فرستادن عکس کنید نوبت شما از بین رفته و تا بخواهد نوبت شما شود شاید یک روز باید معطل بمانید که این‌گونه موارد به‌شدت روند ترخیص را با مشکل مواجه می‌کند. همچنین عوض کردن مسیر زرد ترخیص کالا به مسیر قرمز در کنار کامل نبودن سیستم ارزش‌گذاری کالا (TSC) به این صورت که ارزش بسیاری از کالاها در سیستم موجود نیست مشکلات بسیاری را به وجود آورده است.»
برخی اشکالات همچنان باقی ست
هرچه مدیران و قانون‌گذاران تلاش می‌کنند تمام روزنه‌های امید را بر متخلفان احتمالی ببندند اما بازهم انگار همیشه راهی پیدا می‌شود. بنا به صحبت‌هایی که با شخص دیگری از ترخیص‌کاران داشتیم او اشکالات سیستم را این‌گونه برشمرد: « یکی از تأکیدات سیستم جدید عدم ارتباط مستقیم کارشناس و ترخیص‌کار بود که برخلاف باور عموم همچنان این ارتباط را می‌توان برقرار کرد. در سیستم جدید می‌توان با کارشناس به‌صورت مجازی چت کرد که این مسئله این امکان را ایجاد می‌کند ترخیص‌کار برای تأیید کردن فلان مدرک یا… شماره تلفن خود را به کارشناس ارائه کند. راه دیگر هم در زمانی به وجود می‌آید که برگه‌ها قرار است اسکن شوند. اینجا زمانی است که می‌شود خیلی ریز شماره تلفن را زیر برگه یادداشت کرد تا کارشناس با ترخیص کننده در ارتباط قرار گیرد. البته تمام ترخیص‌کاران از این راه‌ها به‌هیچ‌وجه استفاده نمی‌کنند و قانونی کار خود را انجام می‌دهند و این راه‌حل‌ها فقط در حد اطلاعاتی که نقص‌های سیستم را بیان می‌کند و باید رفع شود بیان شد».
گلایه از عدم اجرای یکپارچه سیستم EPL
هرچند به‌طور رسمی پاسخی مبنی بر اینکه این سیستم در چه گمرکاتی اجرا نمی‌شود دریافت نکردیم اما بنا به شنیده و همچنین گلایه‌های ترخیص‌کاران مبنی بر عدم اجرای این سیستم در تمام گمرکات متوجه شدیم EPL به‌عنوان‌مثال در استان بوشهر فقط در گمرک منطقه ویژه ۱ و۲ انجام می‌شود و در گمرکات اطراف به‌ظاهر سیستم ترخیص کالا به همان شیوه قدیمی و رایج در گذاشته صورت می‌پذیرد. موردی که در صورت صحت، نوعی عدم رعایت عدالت بین ترخیص‌کاران گمرکان منطقه ۱ و۲ بوشهر با دیگر گمرکات استان را رقم می زند.
افزایش درآمد مالیاتی دولت از زمان اجرای این طرح
آنچه تقریباً تمام ترخیص‌کاران بر آن تأکید داشتند افزایش درآمد مالیاتی دولت از اجرای طرح ای پی ال است.حیدری مدیر یکی از شرکت‌های بازرگانی و کشتیرانی فعال در گمرک ضمن تأیید این مسئله بیان کرد: « در گذشته کارت‌های بازرگانی با سقف خاصی از اعتبار مالیاتی امکان دادوستد کالا را به دارنده کارت می‌داده که معمولاً به علت آنکه همان ابتدا مالیات اخذ نمی‌شد تخلفات فراوانی صورت می‌گرفت ، به این صورت که کارت‌ها معمولاً به نام افرادی نامعلوم در روستاهای دورافتاده صادر می‌شد و پس از پر شدن اعتبار کارتی که به‌عنوان‌مثال یک میلیارد تومان سقف اعتبار داشته است، دور انداخته‌شده و کارت جدیدی به نام فرد دیگری گرفته می‌شد و به این شکل علاوه بر عدم پرداخت مالیات و ضربه‌ای که به سیستم اقتصادی وارد می‌شده، تخلفات بی‌شماری هم انجام می‌گرفته است. اما در سیستم جدید این مشکل حل‌شده و با اخذ مالیات در همان ابتدای اظهار توان درآمد مالیاتی دولت به‌شدت افزایش‌یافته و این برای دولتی که قصد دارد درآمد کشور را از نفت به‌سوی مالیات‌های قانونی سرازیر کند به‌شدت اتفاق خوبی محسوب می‌شود.»
بسته شدن راه بسیاری از تخلفات
بنا به گفته فعالان حوزه گمرک، ظاهر قضیه حکایت از آن دارد که راه بسیاری از تخلفات در سیستم جدید بسته‌شده و زد و بندهای سالیان گذشته نه اینکه به‌طورکلی از بین رفته باشد اما بسیار محدودشده است. ترخیص‌کاری خوزستانی که ۱۰ سال است در گمرک بوشهر در حال فعالیت است دراین‌باره گفت: « به‌عنوان‌مثال در سیستم جدید ترخیص‌کار پس از اظهار به‌هیچ‌عنوان کارشناس خود را از نزدیک نمی‌بینید و فقط به‌صورت مجازی با آن ارتباط گرفته و کارشناس هم ارزش کالا را به‌صورت غیرمستقیم اعلام می‌کند. همچنین در سیستم جدید، قسمت مالی گمرک به‌طورکلی در روند ترخیص کالا دخالتی ندارد. همچنین با این وضعیت فیش‌هایی که در گذشته به‌صورت دستی به بانک پرداخت می‌شد اکنون از سیستم خارج‌شده تا به‌هیچ‌عنوان نشود فرضاً فیشی را کمتر یا بدون پرداخت مهر کرد که البته من این مسئله را تا کنون ندیده و فقط در حد شایعات شنیده‌ام.»
موافقت ۱۰۰% صادراتی‌ها با سیستم ای پی ال (EPL)
یک فعال حوزه صادرات نفتی در رابطه با اجرای سیستم EPL در این قسمت بیان کرد: « در قسمت صادرات برخلاف واردات، هرچه ارزش کالا بیشتر اظهار شود به نفع فرد خواهد بود. با این تفاسیر سیستم ای پی ال که توانسته به‌شدت حضور فیزیکی و کاغذبازی‌های رایج را کاهش داده و ارتباطات حضوری را کم کند برای قشر صادرکننده کالا و فعالان این حوزه به‌شدت سیستمی مناسب محسوب می‌شود که توانسته علاوه بر ترخیص‌کاران نظر مدیران را به علت نیاز کمتر به نیروهای جدید به‌شدت جلب کند.»
EPL در خدمت محیط زیست
شاید کمی عجیب به نظر برسد اما با توجه به صحبت‌های ترخیص‌کاران می‌توان نتیجه گرفت اجرای این سیستم کمک بسیار بزرگی را به محیط‌زیست خواهد کرد. در سیستم جدید شما به‌هیچ‌عنوان نیاز ندارید حتی یک برگ کپی کنید. با این شرایط و با توجه به اینکه در سیستم گذشته شما برای هر ترخیص امکان داشت ۵۰ تا ۱۰۰ برگ را کپی کنید، کاغذ بسیار زیادی اصراف می‌شد که در حال حاضر به علت عدم نیاز به کپی و صرف نیاز به اسکن کردن مدارک از مصرف بی‌رویه کاغذ که تولیدش از درختان و محیط‌زیست تغذیه می‌کند به‌شدت صرفه‌جویی خواهد شد که این یعنی این سیستم خواسته یا ناخواسته توانسته در خدمت محیط‌زیست لطف بسیار بزرگی را انجام دهد.
چاره چیست؟
تغییر در هر جامعه و سیستمی که سال‌ها با یک روش خاص اقدام به انجام کاری می‌کردند معمولاً با مقاومت مواجه می‌شود، که این مقاومت در اصل بیشتر می‌تواند ناشی از عدم آگاهی از راه جدید و ناشناخته بودن آن باشد که در کنار عدم ریسک‌پذیری افراد می‌تواند راه را برای ایجاد تغییر در سیستمی که نیاز به تغییر دارد سخت کند. البته ایجاد تغییر خود علاوه بر اینکه نیاز به دلایل کافی و منطقی دارد باید با یک مکانیسم دقیق و مشخص ایجاد شود تا کوچک‌ترین بدبینی و ترسی را برای افراد فعال در آن از بین برده و باعث ایجاد اطمینان سریع نسبت به راه و روش جدید شود. حال اگر بخواهیم جمع‌بندی دقیقی از مشکلات این سیستم با توجه به دیده‌ها و شنیده‌ها از فعالان این عرصه داشته باشیم می‌بینیم نیاز به این سیستم با توجه به کاستی‌ها به‌شدت احساس می‌شده و عملیاتی کردن این طرح به‌شدت اتفاق خوبی بوده است. اما این سیستم پس از یک سال هنوز هم مشکلاتی جدی را در خود می‌بیند که باعث می‌شود گلایه‌ها و بدبینی‌ها به آن افزایش پیدا کند که این باعث می‌شود عزمی جدی در سطح کلان برای از بین بردن تمام مشکلات موجود نیاز باشد تا این طرح(EPL) که می‌تواند زد و بندها را به قطع کاملاً از بین برده و تخلفات را به صفر برساند به بهترین نحو ممکن در اختیار سیستم گمرکات کشور قرار گیرد تا علاوه بر افزایش درآمد گمرک و در سطح وسیعتر درآمد دولت، دادوستدها به قانونی‌ترین شکل ممکن به سرانجام برسد.
منبع : پیام عسلویه
عکس
