صیادان بوشهری ، طعمه فقر و صید رنج

بوشهری ها / بامداد روز شنبه خلیج فارس شاهد جنایت هولناک خاندان سعودی علیه دو ملوان بی پناه و گمشده در پهنة طوفانی و آبی دریا بود. بنا به گزارشهای اعلام شده دو قایق ماهیگیری بوشهری که در دریا دچار امواج شده بودند از مرزهای آبی کشور گذر کرده و وارد آبهای عربستان سعودی می شوند. گشت ساحلی سعودی در بدو امر اقدام به گشودن آتش به روی این دو قایق می کند و ملوانان غیر مسلح و بی دفاع بوشهری آماج گلوله باران قرار می گیرند. در اثر این تیراندازیها در قایق نخست که یک پدر و پسر به صیادی مشغول بوده اند، پدر خانواده در اثر اصابت گلوله به کمرش کشته می شود و پسر قایق را به ساحل ایران باز می گرداند. از سرنوشت قایق دیگر خبری در دست نیست و بنا به قرائن و شواهد این قایق نیز توقیف شده است.
این اقدام مذبوحانه و غیر قابل توجیه نظامیان عربستان علیه چند شهروند بی دفاع و ملوان غیر نظامی ایرانی به شدت تحریک آمیز و نفرت آور است. دولت عربستان در این اقدام جز آنکه به دنبال ایجاد تنشهای بیشتر در منطقه باشد، هدف دیگری در سر ندارد. مشخصاً سودایی که شاه عربستان در سر می پروراند بذری است که امریکا در سرش کاشته و اسرائیل کود و آبش می دهد: آقایی بر خاورمیانه! همان نقش و جایگاهی که روزگاری شاه پهلوی ایران را مفتون خود کرده بود و روزی صدام حسین بعثی عراق را. سرنوشت هر دو را دیدیم که چگونه رقم خورد که یکی به دست مردمش سرنگون شدند و دیگری را در گوردخمه ای در میان قبیله اش از نهانگاه بیرون کشیدند و به جوخة اعدام سپردند. تا این بار سرنوشت چه تصویر تازه ای برای سودا زدة سعودی در آستین باز گذاشته تا به وقتش رو کند.



توالی حوادث
در هفته های بعد از انتخابات ریاست جمهوری ایران اتفاقات متعددی در منطقه به وقوع پیوسته. به دنبال سفر رئیس جمهور امریکا به عربستان سعودی و امضای قرارداد چند ده میلیارد دلاری فروش تسلیحات به این دولت، عربستان به همراه متحدان منطقه ای خود اقدام به قطع ارتباط کامل با کشور قطر می کند و آن را در شرایط تحریم کامل هوایی و زمینی و دریایی قرار می دهد. از سوی دیگر داعش موفق می شود در قلب پایتخت ایران، دو رکن بسیار حساس نظام سیاسی کشور یعنی مجلس و آرامگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران را مورد حمله تروریستی قرار دهد و 14 نفر از شهروندان کشور را کشته و ده ها تن را نیز مجروح گرداند.
ارتباط بسیار موثقی به لحاظ ساختار ایدئولوژیکی و منافع سیاسی و اقتصادی میان دولت سعودی و دولت خود خواندة داعش در خاورمیانه بر قرار است. بسیاری از افراطیون مذهبی و تروریستهایی که در سوریه علیه بشار اسد می جنگند، تحت حمایتهای دولت سعودی قرار دارند و از طریق ارتباطات نظامی و مالی با این دولت تغذیه می شوند. بنابراین دور از ذهن نیست که این تصور را در پیش چشم آوریم نفع مهمی از اقدامات تروریستی تهران به عربستان رسیده و این کشور را منتفع ساخته باشد؛ لذا تحریک داعش به این اقدام توسط عربستان و نفوذش در میان سلفیون سنی مذهب در دولت داعش محتمل به نظر می رسد.
اقدام جنایتکارانة اخیر عربستان علیه ملوانان ایرانی آخرین حلقه از سلسله تحرکات اخیر عربستان علیه کشورهای منطقه و علیه منافع ایران است. نزدیکی روابط عربستان با امریکا بدون تردید ارتباط تنگاتنگی با وقایع و موضع گیریهای تهاجمی عربستان علیه کشورهای منطقه دارد. سلطه جویی عربستان در دورة کنونی شباهتهای تام و تمام به سلطه جویی صدام حسین در دهة 1980 و 1990 دارد که سرانجام به دو جنگ تمام عیار صدام علیه ایران و کویت و در نهایت لشکرکشی امریکا علیه صدام برای آزادسازی کویت داشت.
امروز عربستان با تعریف جایگاه سابق صدام در میان کشورهای عربی برای خود، اقدام به اعمال فشار به دولتهای عرب منطقه و اقدامات تحریک آمیز شدید علیه ایران می نماید. مشخص است دولت مستقر در ریاض تمایل شدیدی به ایجاد تنشهای کور در منطقه دارد. حضور نظامی گسترده در یمن و بیم تهاجم گسترده به قطر شرایط منطقه را همچون انبار باروت کرده است.
در همین راستا حشمت الله فلاحت پیشه عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی می گوید: «شلیک به یک صیاد بی‌دفاع که هیچ ابزار نظامی در اختیار ندارد، خلاف کنوانسیون‌های بین‌المللی و اصل همجواری در خلیج فارس است این اقدام عربستان باعث انزجار بیش از پیش ایرانیان از دولت سعودی خواهد شد». فلاحت پیشه در خصوص انگیزه و چرایی این کار نیز می گوید: «بنده این اقدامات را بهانه‌سازیهای عربستان برای اقدامات ایذایی علیه ایران تلقی می‌کنم. عربستانیها در میدان نبرد با مردم یمن کشته‌های زیادی داده‌اند و انتقام آن را از ایران و مظلومانی می‌گیرند که هیچ نقشی در جنگ واقعی یمن ندارند.کشتار زائران ایرانی در منا، اقدامات نیابتی عربستان در حمایت از تروریستها برای انجام عملیات خرابکارانه علیه ایران و کشتار مظلومانی چون صیادان بی‌دفاع نشان می‌دهد که عربستانیها راهبرد تحریک ایران را در پیش گرفته‌اند. لازم است جمهوری اسلامی هشداری جدی و پیشگیرانه به عربستان بدهد که ما در برابر این اقدامات مقابله به مثل جدی خواهیم کرد».
این سخنان عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در حالی است که سخنگوی وزارت خارجه نیز خبر از پیگیری این ماجرا داده و هشدارهای شدید الحنی به عربستان می دهد. بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امرو خارجه در این رابطه اعلام کرده است: «بعد از مشخص شدن نتایج بررسیهای اولیه توسط دستگاه های مربوطه، این واقعه تلخ به شکل مقتضی و با جدیت تمام مورد پیگیری قرار می‌گیرد».
این اقدام عربستان در حالی علیه ملوانان بی دفاع و بی سلاح بوشهری اتفاق افتاده است که بنا به گفتة مجید آقابابایی، مدیرکل امور مرزى وزارت کشور: «دو قایق ایرانی که در حال ماهی‌گیری در آبهای خلیج فارس بودند بر اثر امواج دریا از مسیر خود خارج می‌شوند. بر این اساس و بدون تأیید این مسئله که قایقهای ایرانی وارد مرزهای عربستان شوند، تیراندازی از سوی گارد مرزبانی این کشور به سوی قایقهای ایرانی صورت می‌گیرد و یک صیاد ایرانی بر اثر اصابت تیر به کمرش کشته می‌شود». این مقام ارشد وزارت کشور در رابطه با مسائل حقوقی بیان می کند: «این کار عربستان مطابق با اصول انسانی نبوده و حتی با فرض ورود قایقهای ایرانی به مرزهای عربستان بر اثر امواج دریا آنها مجاز به شلیک به سوی قایقهای ایرانی نبودند».
هنوز خاطرة دو جنایت علیه ایرانیان از ذهن هیچ کس پاک نشده است. تجاوز به نوجوانان ایرانی در فرودگاه جده و جنایت خونبار کشتار حجاج در حادثة منا که به واکنش تام و تمام مقامات عالی رتبة کشور مواجه شد و قطع کامل روابط ایران با عربستان در زمینة مناسک حج را باعث شد دو نمونة وحشاینه از جنایات تحریک آمیز خاندان سعود علیه ایرانیان است. این وضعیت نباید و نمی تواند بی پاسخ بماند. اما آنچه هم که بسیار خطیر است پرهیز از هر نوع تنش و درگیری مستقیم است که مشخصاً عربستان با این اقدامات به دنبال آن است. مشخص است با روالی که عربستان در پیش گرفته، منطقه آبستن حوادث بسیار سختی خواهد بود.

 صیادان بوشهری، طعمة فقر و اختلافات سیاسی
در رابطه با جنایت غیر قابل بخشش عربستانیها در کشتن ملوان بوشهری، گفتگوی کوتاهی با یکی از صیادان با سابقة بوشهری و معتمد جامعة صیادان استان داشته ایم که علت نزدیکی بیش از اندازة این صیادان به مرزهای آبی عربستان و همچنین دلیل چنین برخورد غیر انسانی و خشنی از سوی مأموران عربستانی چه می تواند بوده باشد. حاج رسول غریبی، معتمد جامعة صیادان بوشهر می گوید: «ببینید آنچه که در فضای مجازی می گذرد، با آنچه که واقعیت است بسیار متفاوت و دگرگون است. این وقایع تلخ نه صرفاً متعلق به الان است و نه تازه و بی سابقه! پنج سال است که این حوادث به صورت مکرر رخ داده ولی به جای درمان کردن درد، به دنبال پنهان کاری بوده اند تا الان که مبدل به یک درد لا علاج شده است. همة نیروهای امنیتی و سیاسی و اجرایی می دانسته اند چه خبر است. آنچه رخ دارد نوک کوه یخی است که مشخص است و ریشه های پنهان آن در مسائل اقتصادی و زیست محیطی و البته سیاسی قرار دارد».
این فعال اجتماعی  بوشهری در شرح ریشه های این حادثه توضیح می دهد: «آنچه  رخ داده است مرتبط با نحوة تصمیم گیریها در کشور و به ویژه استان ما و به خصوص در  مسائل اجرایی مربوط به دریاست. یک تصمیم نا مناسب توسط مدیر شیلات یا فرماندار یا هر یک از بخشهای دیگری که به دریا و دریاداری مربوط است می تواند این فجایع بزرگ را بسازد. در حال حاضر بزرگترین مشکل ایران بیکاری و نبود شغل است. برای بسیاری از فرزندان تحصیل کردة این استان که کار پیدا نمی کنند و یا شوتی می شوند و با جانشان بازی می کنند یا بدون آنکه مجوزهای لازم را گرفته باشند و کارشان قانونی باشد به دل دریا می زنند تا از طریق صید امرار معاش کنند، راهی جز شکستن حریم قانون باقی نمانده».
حاج رسول غریبی با تأسف و تأثر از بی برنامگیها، عنوان می کند: «اگر در بندری مثلاً 100 شناور قانونی داریم به همین تعداد هم شناور غیر قانونی داریم که دارند فعالیت می کنند. این یعنی ضعف بنیادین شیلات و دستگاه های مربوطه  که نمی توانند جلوی آنان را بگیرند و اشرافی بر شناورها ندارند». این معتمد و صیاد با سابقة بوشهریها در خصوص عوارض این عدم دقت نظر کافی و نبودن اشرافیت بر عملکرد صیادان بوشهر شرح می دهد که «ثمرة اول این قانون شکنیها و عدم اشراف داشتن بر ثبت و ضبط و چند و چون شناورها باعث کاهش شدید حیات دریایی در سواحل می شود. کاهش شدید آبزیان در سواحل و نواحی نزدیک به ساحل هم باعث می شود صید و صیادی غیر اقتصادی و بی صرفه شود. نظارت اگر بود اوضاع سواحل ما اینگونه نمی شد. صیادان ما در این وضعیت مجبور می شوند برای صید بیشتر به سمت آبهای آزاد و نواحی بسیار دورتر از ساحل بروند. دور شدن از ساحل خطرات بسیار زیادی دارد. شناورهایی که مجوز دارند از ترس ابطال مجوزها و مسائل قانونی که وجود دارد حد و حدود را رعایت می کنند، اما شناورهایی که غیر قانونی باشند و مجوز صیادی نداشته باشند معمولاً با چالشهای بیشتری در دریا به واسطة عدم رعایت قانون رو به رو می شوند که در تمام این سالها به کرات و دفعات رخ داده و آسیبهای بسیاری به صیادان بوشهری وارد آمده است».



عربستان و نبود فرهنگ مرزبانی
رییس هیات مدیره اتحادیه تعاونی های صیادی استان بوشهر در تشریح علت چنین برخورد خشن و خونباری با دو صیاد بی سلاح و بی دفاع بوشهری می گوید: «برخورد عربستان بسیار وحشیانه و غیر انسانی بوده. بارها شده است که صیادان عربستانی وارد آبهای ایران شده اند و با برخوردهای انسانی ما یا به آبهای خودشان بازگردانده شده اند و یا بازداشت شده و مطابق قانون و کنوانسیونهای بین المللی با آنان رفتار شده و حتی بعد از مدتی بر اساس حُسن همجواری و برخوردهای انسان دوستانة دولت ایران به کشورشان بازگردانده شده اند».
وی در مقایسة رفتار دولت سعودی عربستان با ملوانان ایرانی می گوید: «این را مقایسه کنید با کاری که عربستان با 15 نفر از صیادان ایرانی انجام داده. الان 15 صیاد ما نزدیک به یک سال و نیم است که هنوز در زندان دمام عربستان اسیر هستند؛ به جاهای مختلف شکایت کرده ایم و از طریق نهادهای حقوق بشر داخلی و بین المللی پیگیر آزادکردن آنان هستیم اما به جایی نرسیده ایم. از بهمن ماه سال 94 تا کنون این ملوانان مظلوم اسیر در دست عربستانیها هستند. مدت زندانی آنان هم تمام شده ولی به بهانه های امنیتی و سیاسی آنان را کماکان خلاف قانون در زندان نگه داشته اند».
عبدالرسول غریبی  با دست گذاشتن بر نبود فرهنگ همجواری و تنشهای سیاسی میان ایران و عربستان می گوید: «رفتار خشن و وحشیانة گارد ساحلی عربستان با شناورهای ایرانی بخشی به خاطر تنشهای سیاسی میان ایران و عربستان است و بخشی دیگر ناشی از فرهنگ بدوی و ابتدایی آنان که درست نمی توانند با مرزنشینان برخورد کنند. مأموران عربستانی از رعایت حقوق بشر و قوانین بین المللی به دور هستند. در مرزهای هر کشوری با کشور دیگر گفته می شود مرزبانان دو کشور نسبت به چند گروه باید نهایت دقت و مواظبت را به عمل آورند، یکی توریستها و گردشگران، دیگری چوپانها و کشاورزان و دیگری صیادان. برای این گروه هایی که در مرزهای یک کشور زندگی می کنند ممکن است بارها با توجه به فهمشان از محیط پیرامونیشان پیش بیاید که از مرزهای سیاسی و رسمی گذر کنند و به چشم محیط مشترک به محدوده های ان سوی مرزهای رسمی نگاه کنند. متأسفانه عربستان از فهم این فرهنگ به دور مانده و تن به مناسبات حسنه نمی دهد».

مشکلات ساختاری و عواقب آن
اما اینها همه بخشی از گفته های این پیر دریا دیده و طوفان خوردة بوشهری است. حاج رسول غریبی می گوید: « بارها شده که شیلات خواسته به صید غیر قانونی که منابع آبزیان در سواحل را به نابودی کشانده سر و سامانی بدهد و جلوی صیدهای غیر قانونی و شناورهای بدون مجوز را بگیرد؛ اما مسئولان در همه دوره ها  ممانعت کرده اند و به خاطر بازخوردهایی که ممکن است از جامعه بگیرند روی حرف حساب و نظرات کارشناسی متخصصان پا گذاشته اند و زیر بار نرفته اند. این هم نتیجه اش! فقر سواحل و از بین رفتن منابع آبزیان در نزدیک ساحل و در نتیجه دور شدن صیادان و رفتن به سوی نواحی مرزی و در نتیجه بروز چنین مشکلاتی».
عبدالرسول غریبی بار دیگر بر مسئله پنهان کاری مسئولان دست می گذارد و از تبعات ان می گوید: «چرا پنهان کاری می کنند. چرا اطلاع رسانی دقیق و درست از مشکلات صیادی در این سالها صورت نمی گیرد؟ چرا پنهان و کتمان می کنید که چه آسیبهایی به صید و صیادی در این سالها وارد شده و اجازه نمی دهید همه بدانند چه اتفاقاتی در این سالها افتاده است تا بلکه راه علاجی بر این همه گرفتاری پیدا شود تا ملوانان بوشهری بیش از این آسیب نبینند؟»
 این صیاد کهنه کار بوشهری و صریح الهجه روی عمومیترین و عمیقترین مشکل کنونی کشور دست می گذارد که تا آن حل نشود این دست حوادث تلخ و خون بار بسیار رخ خواهند داد: «مشکل اشتغال باید حل بشود. وقتی شغل نیست نمی توان جلوی جوان بیکار را گرفت. چه کند؟ قانون درست می گوید؛ اما وقتی دولت نمی تواند شغل ایجاد کند، دیگر برای جوان بیکار قانون معنی پیدا نمی کند. او راهی جز متوسل شدن به تخلف از قانون ندارد. حالا این قانون شکنی می خواهد فروختن مواد باشد، می خواهد صید و صیادی غیر قانونی باشد یا دست فروشی و تاکسی رانی غیر قانونی و... اگر از ابتدا ، قانون حرف اول و آخر را می زد ثمرة مدیریت آقایان این نمی شد که جنگلها از بین برود، مراتع و پوشش گیاهی نابود بشود، سفره های آب زیر زمینی خشک گردد و سواحل ما برهوت و نابود شود تا کشاورز و صیاد هم مجبور شوند این مخاطرات را به جان بخرند. مسئولان سیاسی استان در این مورد هم نمی توانند کاری کنند. همانگونه که در خصوص موارد گذشته نتوانستند کاری کنند و تنها هنر همه پنهان کاری بود».
حاج رسول غریبی در پایان صحبتهایش با ابراز تأسف بابت کشته شدن یک صیاد دیگر می گوید: «ما در کنترل مرزهای آبی خود نیز ضعیف هستیم. گشتهای دریایی ما باید به صورت مداوم دریا را رصد کنند تا بدانند این شناورهایی که بر روی آب هستند چه کسانی هستند. مجوز دارند یا ندارند و چرا بیش از اندازه از سواحل کشور دور شده اند و آنان را به داخل کشور باز گرداند تا شاهد بروز این حوادث تلخ در شرایطی که با همسایة گستاخ خود مشکلات سیاسی داریم رخ ندهد».