سیاست / شناسه خبر: 62162 / تاریخ انتشار : 1399/4/3 18:05
|
ناصر اقدام

اثبات آغاز فوتبال از بوشهر

بوشهری ها | هنوز مدتی از تصمیم تخلیه بندرعباس توسط بریتانیا در آوریل 1763 م. نگذشته بود که بریتانیا به فکر تاسیس مرکز تجاری جدیدی در سواحل خلیج فارس افتاد

بوشهری ها / ناصر اقدام  |   هنوز مدتی از تصمیم تخلیه بندرعباس توسط بریتانیا در آوریل 1763 م. نگذشته بود که  بریتانیا به فکر تاسیس مرکز تجاری جدیدی در سواحل خلیج فارس افتاد. زیرا امور بازرگانی آنها در بندرعباس در معرض خطر قرار گرفته بود. چون ایران بازار اصلی کالاهای وارداتی و صادراتی کمپانی هند شرقی در منطقه بود،


نیاز به یک بندر جایگزین احساس می شد. پس از بررسی به عمل آمده توسط داگلاس در سفر پژوهشی خود مقدمه روابط با شیخ ابوشهر (شیخ سعدون) آغاز شد. وی در سال 1761م. در سر راهش از بصره به بندرعباس از بوشهر دیدن کرده بود. در این سفر شیخ ابوشهر از وی درخواست کرد که دولت انگلیس کارخانه ای در آنجا تاسیس کند و قول داد که تجارت انحصاری کالاهای پشمی کلیه بنادر در ایران را به آنها واگذار نماید. ضمنا کریمخان زند دریافت که انگلیسی ها در میان اروپاییان تنها کسانی هستند که تجارت گسترده ای در خلیج فارس دارند و شخص کریمخان نیز رفت و آمد و تجارت بریتانیا در بوشهر و یا هر بندر دیگر را پذیرفته بود. از دلایل مهم دیگری که بندر بوشهر ویژگی خاصی برای بریتانیا داشت این بود که این شهر از سه جهت به دریا محدود می شد و در صورت نیاز، نمایندگی می توانست از موقعیت و منافع خود دفاع کند. ضمنا مخارج اقامت در این بندر و نزدیک بودن آن به شیراز که در آن روزگار پایتخت دولت زندیه بود، بریتانیا را بر آن داشت تا بنا به ملاحظات تجاری و نگرش های اقتصادی، مرکز نمایندگی هند شرقی را در بندری مستقر کنند که از تجارتی عمده و اساسی برخوردار باشد. پس انگلیسی ها بوشهر را محل مناسبتری نسبت به بندرعباس و خوزستان برای استقرار و اسکان تشخیص دادند.

انگلیسی ها در سال 1767 م. بنا به دلایل سیاسی و بعضی مخالفت های دربار کریمخان زند، بوشهر را به مقصد بصره ترک کردند اما مجددا از سال 1770 م. دفتر خود را از بصره به بوشهر منتقل کرده و به مدت بیش از یک قرن و نیم به فعالیت های تجاری و سیاسی در بندر بوشهر اشتغال داشتند. طبق قراردادی که کمپانی با کریمخان، پادشاه ایران، منعقد کرد امتیازات زیادی را دریافت نمود. از جمله اینکه کمپانی مجاز بود در هر نقطه ای از بوشهر یا هر بندر دیگری در سواحل خلیج فارس هر چقدر زمین و فضای ورزشی که نیاز دارد، برای احداث ساختمان و نمایندگی تجاری و سایر امور خود تصرف نماید. یکی از موارد موافقت نامه این است که انگلیسی ها در هر کجا که هستند می توانند زمینی اختصاصی برای تفریح و ورزش و همچنین برای قبرستان به صورت مجانی در اختیار داشته باشند. برای مثال قبرستان انگلیسی ها در محله ی بهمنی بوشهر و داشتن چندین کلیسا از جمله کلیسای گریگوری (تاسیس سال 1819 م.) در بوشهر و یک زمین بازی تنیس در محله ی کوتی (روبروی کنسولگری) متعلق به ایشان بوده است.

پس از استقرار بریتانیایی ها در بوشهر، شرکت های مختلفی پا به عرصه وجود نهادند. از جمله شرکت "موییر توییدی" که بعدها شرکت تجاری خلیج فارس نامیده شد. شرکت "گری پل" از معروفترین شرکت های حمل و نقل دریایی بود که در بوشهر فعالیت داشت. این شرکت بریتانیایی در سال 1866 م. در بوشهر تاسیس شد و عمارت آن تا چند سال پیش در بوشهر وجود داشت.

از جمله دیگر خطوط کشتیرانی فعال در بندر بوشهر عبارت بودند از :استریک، هانزا، شرکت بی آی که بعدها گرمکنزی نام گرفت.

ضمنا کمپانی کشتیرانی ناصری در سال 1330 ه.ق مطابق با 1910 م. و قبل از جنگ جهانی اول هجده کشتی در اختیار داشت که بین بوشهر و جده حرکت می کردند. و در ماههای عادی، بار و موسم حج، زایر حمل می کرد.

     عمارت های هفت بنگله - منزل کارکنان انگلیسی در بوشهر

این عمارت ها در محله ی بهمنی قرار دارند. یکی از این عمارت ها محل تلگرافخانه بوده که در سال 1864 م. در بوشهر تاسیس شد که تنها محل دریافت و ارسال تلگراف از ایران به خارج از کشور بوده است. پیامها از طریق کابلهای زیر اقیانوسی ابتدا به بحرین و کراچی و سپس به انگلستان ارسال می شده است. متن های تلگراف مربوط به دربار ایران نیز به صورت متون انگلیسی اول به بوشهر می رسیده و  پس از ترجمه به پایتخت و به دست درباریان می رسیده است.

انگلیسی های مستقر در عمارت های هفت بنگله از یکی از این عمارت ها به عنوان کارخانه تولید الکتریسیته بهره می بردند که با باتری تولید برق می کرد. وقتی در هیچ کجای ایران اتو و پنکه برقی نبود، آنها قادر به استفاده از این وسایل برقی بودند. زمین های ورزش های فضای آزاد از قبیل فوتبال ،کریکت، هاکی و تنیس در اطراف عمارت ها به چشم می خورد. بعد ها با ابداع ورزش پینگ پونگ در این ساختمان ها بازی پینگ پونگ و بیلیارد از تفریحات رایج بریتانیایی ها به حساب می آمد.انگلیسی ها هرگز از آب انبارها برای نوشیدن استفاده نمی کردند بلکه دستگاه آب شیرین کن مخصوص به خود داشته اند.

"کنت دوگوبینو" سفیر فرانسه در ایران در کتاب "عصر ناصری سه سال در آسیا" می گوید: "در این محل مکانی وسیع برای اقامت سپاهیان و افسران بریتانیایی موجود بوده و هر قدر شهر ایرانی بدمنظر و ناخوشایند بود از تاسیسات انگلیسی ها خوشمان آمد و به نظرمان تمیز و مناسب جلوه کرد."(سال 1864 م.)

در پی محبوبیت و همه گیر شدن فوتبال، قوانین این ورزش در سال 1848 م. در دانشگاه کمبریج لندن به ثبت رسید و در سال 1863 اتحادیه فوتبال در انگلستان با یازده باشگاه انگلیسی تاسیس شد و اولین قوانین فوتبال به رسمیت شناخته شد.

در همین سال ها بازی فوتبال از طریق دریانوردان انگلیسی و گاهی فرانسوی در پی مراودات تجاری و آمد و شد دریانوردان کشتی های تجاری و جنگی به بوشهر وارد شد. و اولین بار در این شهر توپ فوتبال به زمین خورد و سالها بعد بازی فوتبال از بوشهر به سایر شهرها برده شد. در بوشهر ابتدا مردم عادی به تماشای بازی فوتبال انگلیسی ها می نشستند و به تدریج با یاد گرفتن قوانین آن خود به بازی  پرداختند.

در بعضی از مقاله ها نوشته شده که توپ فوتبال نخستین بار از طریق بریتانیایی ها و در پی اکتشاف نفت در مسجد سلیمان به زمین خورده است. اما این ادعا به دلایل زیر قابل بررسی و بدون شک مردود است:

 

     داستان اکتشاف نفت و ورود بریتانیایی ها (دارسی) به مسجدسلیمان

در کتاب "نفت در دوره رضاشاه - اسنادی از تجدید نظر در امتیازنامه ی دارسی، اداره کل آرشیو اسناد و موزه ی دفتر رییس جمهور" صفحه چهار آمده است:

     "ویلیام ناکس دارسی سرمایه دار یهودی الاصل استرالیایی تبعه ی انگلیس متولد 1849 در سال 1901 میلادی در دوره مظفرالدین شاه امتیاز انحصاری اکتشاف، استخراج، حمل و نقل، پالایش و صدور نفت در تمام ممالک محروسه ایران بجز پنج ایالت شمالی را به مدت 60 سال به دست آورد. محلی که دارسی برای کاوش انتخاب کرد تپه های بی درخت و خالی از سکنه و دره هایی که از ایام سقوط پادشاهان ساسانی جولانگاه کفتار و شغال و معبر ایلات و عشایر گردیده بود مورد تفتیش قرار گرفتند. در میدان نفتون مسجدسلیمان چادری بر پا کردند. در این سرزمین نهرها و سد هایی از ایام قدیم وجود داشت که قطرات نفط در میان آنها می چکیده و عشایر و ایلات آن را مورد معامله قرار می دادند. اطلال ( جاهای بلند و برجسته از خانه های خراب ) و خرابه های مسجد سلیمان در نزدیکی میدان نفتون واقع شده بود. در ایام زردشتیان نفط به مصرف افروختن آتش ابدی این مکان مقدس می رسیده است."

مته های حفاری صلح و سکونی را که از دیرگاه در آن سرزمین بر پا بود، برهم زد. دارسی در شروع کار (1901 .م) با اشکالات زیادی مواجه گردید. او می بایست لوازم کار را با الاغ وشتر حمل نماید و چون بندر یا بندرگاهی وجود نداشت مجبور بود یک رشته لوله به طول 150 کیلومتر از میان کوهها بگذراند. وی سپس دچار کمبود سرمایه گردید و بالاخره با کمکهای "لرد استراتکونا" رییس کمپانی نفط بورما در سال 1908م. به نفت رسید. اگر چه به طور یقین اولین بار امتیاز اکتشاف و حفاری نفت در ایران به سال 1884 م. به یک کمپانی هلندی به نام "هوتز" داده شد و اولین چاه نفت در ایران توسط همین کمپانی و در همان تاریخ در دالکی دشتستان (بوشهر) حفر گردید، ولی کاوشهای این کمپانی بی نتیجه ماند. البته چاههای نفت دالکی فعلا پلمب می باشد و به علت ناخالصی و مقرون به صرفه نبودن، تا کنون از آن استفاده نشده است.

    

     ممنوعیت ورود افراد معمولی به محوطه اکتشاف در مسجد سلیمان

در صفحه 45 کتاب "نفت در دوره رضاشاه - اسنادی از تجدید نظر در امتیازنامه ی دارسی، اداره کل آرشیو اسناد و موزه ی دفتر رییس جمهور" آمده است:

     "به طوری که از اشخاص موثق شنیده شده، کمپانی نفت جنوب بدون ورقه جواز به هیچکس اجازه ورود به مسجدسلیمان نمی دهد و هر کس قصد مسافرت به مسجدسلیمان را داشته باشد اعم از مامورین حکومت یا غیر، می بایستی قبلا تحصیل ورقه ی جواز از کمپانی مزبور نمایند. مثل اینکه بدون ورقه ی جواز به یک مملکت اجنبی مسافرت کرده باشند."

حفظ و حراست ناحیه به عهده ی ایلخان بختیاری بوده است و در کلیه مدت عملیات شرکت برای حفظ نظم و امنیت ناحیه از این افراد کمک گرفته می شده است.

با توجه به دلایل فوق ناحیه ی اکتشاف از دسترس مردم عادی و تماس آن ها با بریتانیایی ها به دور بوده است و در چنین محیطی به نظر نمی رسد که ارتباطی جهت تفریح و وقت گذرانی بریتانیایی ها و اهالی محلی و بومی وجود داشته باشد. ضمنا این اتفاقات (از سال 1901م. تا 1908 م.) حداقل چهل سال پس از ورود و زندگی بریتانیایی ها در بوشهر بوده است. با مراجعه به کتاب "خوزستان قلب فوتبال ایران" اثر سید هاشم شبیبی می خوانیم :

" برای اولین بار توپ فوتبال در بوشهر توسط انگلیسی ها به زمین خورده است."

انگلیسی ها قبل از تاسیس فیفا (1904م.) در بوشهر ساکن بوده اند و هر انگلیسی هر جا برود زبان، کیش، سیاست و ورزش هایی از قبیل فوتبال ، هاکی، و بیلیارد را با خود همراه دارد.

ضمنا در سالهایی که  انگلیسی ها در بوشهراقامت داشته اند، ویلیام دارسی کاشف نفت در مسجدسلیمان، نوجوانی پانزده ساله و مشغول تحصیل در استرالیا بوده است.

 

     یاری نامه ها:

1 - یاد ابوشهر- عکسهای قدیم بوشهر جلد دوم - به کوشش دکتر عبدالکریم مشایخی

2 - نفت در دوره رضا شاه - اسنادی از تجدید نظر در امتیازنامه دارسی قرارداد 1933 اداره کل آرشیو اسناد و موزه دفتر ریاست جمهوری

3 - دالکی در گذر زمان - دانشنامه استان بوشهر- اکبر صابری، سید اسماعیل حسینی نژاد

4 - فوتبال در گذر زمان - محمد جهان افروزیان، محمد علی فروزانی

5 -  خلیج فارس و بوشهر- دکتر عبدالکریم مشایخی

6 - استان زیبای بوشهر- دکتر سید جعفر حمیدی

7 - نشنال جیوگرافی - آوریل 2006

منبع : روزنامه پیام عسلویه 

کلیدواژه

ناصر اقدام

فوتبال بوشهر

جنوب

ارسال نظرات

captcha
کلینک زیبایی
نمایشگاه  پتروشیمی