الهام بهروزی | دومین شب مشاهیر استان بوشهر با عنوان «شب عبدالمجید زنگویی»، شاعر، پژوهشگر و فایزشناس برجسته جنوبی به همت انتشارات «شروع» با همکاری موسسه هوشمندرسانه امروز و دانشگاه فرهنگیان استان بوشهر شامگاه چهارشنبه، 13 اردیبهشت با حضور خانواده عبدالمجید زنگویی، اساتید دانشگاه و جامعه فرهنگ و هنر استان در سالن آمفی‌تئاتر دانشگاه فرهنگیان، پردیس علامه طباطبایی برگزار شد.

برگزاری شب مشاهیر، دغدغه همیشگی من بوده است

مدیر نشر «شروع» در بخش نخست این آیین بزرگداشت گفت: بزرگداشت مشاهیر ادبی استان بوشهر نظیر عبدالمجید زنگویی همواره یکی از دغدغه‌های همیشگی من بوده است؛ همین دغدغه موجب شد که امشب این مراسم با نام این محقق بزرگ و فایزپژوه برجسته کشور برگزار شود.

علی هوشمند ادامه داد: این نشست ماحصل یک کار تیمی با همراهی چهره‌های فرهنگی استان است که در نظر داریم ادامه‌دار شود و در برنامه‌های آینده نیز نام و تلاش بزرگانی را که نقش برجسته‌ای در اعتلای فرهنگ و ادبیات بوشهر دارند، پاس بداریم.

زنگویی؛ میراث‌دار ادبیات بوشهر است

سیدقاسم یاحسینی هم در بخش بعدی شب عبدالمجید زنگویی گفت: در ایام کرونا که هیچ تحرک اجتماعی نبود، من از این چالش یک فرصت ساختم و از طریق واتس‌آپ، شش کتاب نوشتم که اولین آن‌ها، کتاب «از فیض فایز» نام گرفت که کار ناتمام مرا که از سال 89 شروع کردم به سرمنزل مقصود رساند.

این نویسنده و مورخ اجتماعی یادآور شد که این کتاب در قالب گفت‌وگو با عبدالمجید زنگویی که نزدیک به 6 دهه از عمر خود را وقف پژوهش در ادبیات فولکور استان و جمع‌آوری اشعار فایز و پژوهش و تصحیح آن‌ها انجام داده‌است، تنظیم و منتشر شده است. از فیض فایز به همت انتشارات شروع به مدیریت علی هوشمند، شاعر و ناشر خوش‌ذوق هم‌استانی که از ناشران برجسته این خطه است، بهار امسال راهی بازار نشر شده است.

وی یادآور شد: عبدالمجید زنگویی دین بزرگی بر شعر و ادبیات ما دارد. در حقیقت او میراث‌دار و احیاکننده ادبیات بوشهر و شعر فولکور این منطقه از دوره قاجاریه تا پهلوی است. کمترین کاری که در مقابل این خدمت بزرگ زنگویی می‌شد کرد، برگزاری چنین شب باشکوهی برای پاسداشت، تلاش‌ها و مقام و جایگاه وی در عرصه فرهنگ استان است.

ویژگی بارز شخصیتی زنگویی، گشودگی است

در ادامه این ویژه‌برنامه، استاد دانشگاه بوشهر و رئیس انجمن دوستداران حافظ در بوشهر با گله از بی‌توجهی از مدیران فرهنگی به مشاهیر ادبی استان گفت: در چنین شرایطی که مدیران مشاهیر را نادیده‌گرفته‌اند و ظاهرا دغدغه‌های دیگری دارند، دیدن افرادی که آستین همت بالا می‌زنند و چنین برنامه‌هایی را تدارک می‌بینند تا جایگاه مشاهیر و مفاخر استان را پاس بدارند که اغلب در انزوا به‌سر می‌برند ولی نقش ماندگاری در اعتلای ادب و فرهنگ استان ایفا کرده‌اند، بسیار تحسین‌برانگیز است.

عباس عاشوری‌نژاد که در سال‌های اخیر عمده پژوهش‌های خود را به موضوع انسان و انسانیت اختصاص داده است، افزود: چندی پیش با برخی از دوستان فرهیخته در یک دورهمی ادبی، پیرامون چند شاعر قصیده‌سرا صحبت می‌کردیم، اینکه چرا برخی از آن‌ها با وجود اینکه آثار زیادی هم از خود به جای گذاشته‌اند، ناشناخته ماندند و در مقابل، برخی دیگر مشهور و محبوب شدند! به این نتیجه رسیدیم که تعداد کتاب و تالیفات در ماندگاری افراد تاثیری ندارد، آنچه موجب ماندگاری آن‌ها می‌شود، انسانیت است.

وی با تاکید بر اینکه این انسانیت است که موجب ماندگاری افراد در حافظه جمعی می‌شود، تصریح کرد: چندسالی است با همراهی عبدالکریم مشایخی، مورخ بوشهری مشغول گردآوری و نگارش کتاب مشاهیر بوشهر هستیم. در این اثر، برخی از مشاهیر وجود دارند که با وجود آثار متعددی که از خود بر جای گذاشته‌اند اما به‌دلیل برخی از فعل و انفعالاتی که داشتند، دوست داشتم این 10 یا 15 نفر از این کتاب حذف شوند، چون از خصلت انسانی بی‌بهره‌اند و دلیلی برای ماندن آن‌ها در ذهن مردم وجود ندارد.

عاشوری‌نژاد ادامه داد: اما در مقابل، چهره‌هایی وجود دارند که با وجود آثار معدودتر، به‌دلیل انسانیت دوست دارم همچنان از آن‌ها بنویسم. یکی از این مشاهیر، استاد عبدالمجید زنگویی است که از طریق دکتر سیدجعفر حمیدی نخستین‌بار با او آشنا شدم و شیفته مصاحبت با او هستم. خروجی زنگویی از این همه تالیف و انتشار کتاب، خصایص انسانی است که ما را مجذوب وی می‌کند.

به گفته این نویسنده و استاد دانشگاه، ویژگی بارز استاد زنگویی، گشودگی است که یکی از شش ویژگی روانشناسی مثبت‌گراست و نخستین بار از سوی انجمن روانشناسی آمریکا باب شد. در گشودگی، فرد به شناخت عمیقی از خود، جهان هستی و خدا رسیده و با خود و جهان هستی در صلح است. شما وقتی با زنگویی مواجه می‌شوید این خصیصه را به‌شکل بارزی در او مشاهده می‌کنید.

نام زنگویی با نگارش «شعر دشتی و دشتستان» ماندگار شد

پس از وی، رضا معمتد، روزنامه‌نگار و منتقد ادبی در خصوص جایگاه ادبی عبدالمجید زنگویی در شب بزرگداشت وی گفت: 38 سال از نخستین آشنایی‌ام با شعر دشتی و دشتستان می‌گذرد و این آشنایی هم از طریق مجموعه چند جلدی «شعر دشتی و دشتستان» نوشته عبدالمجید زنگویی میسر شد. این اثر یک خودشناسی و حماسه بود؛ چون بخشی از حماسه، خودشناسی است.

وی ادامه داد: من برای نخستین‌بار متوجه شدم که منطقه دشتی و دشتستان این همه شاعر دارد؛ شاعرانی که حتی نام آن‌ها هم به گوشم نخورده بود ولی زنگویی بدون هیچ پشتوانه پژوهشی تلاش کرده و این مجموعه حجیم و ارزنده را جمع‌آوری و منتشر کرد. این کار وی، بسیار مهم بود. چون در آن روزگار، منابعی برای پژوهش در شهر بومی استان وجود نداشت. مانند الان نبود به برکت اینترنیت به هر مطلب و مقاله‌ای که نیاز داشته باشید، دسترسی داشته باشید و داده‌ها و اطلاعات موردنیاز خود را به‌دست بیاورید.

معتمد تاکید کرد: سختکوشی و تلاش زنگویی در گردآوری این اثر سترگ، موجب شده که این کتاب به‌ یکی از منابع درجه اول آثار شاعران ملی و استانی در حوزه شعر دشتی و دشتستان تبدیل شود، همان‌طور که یکی از منابع کتاب خود من بوده است.

به عقیده این استاد دانشگاه، زنگویی با انتشار مجموعه چند جلدی «شعر دشتی و دشتستان» و منوچهر آتشی با کتاب «باران برگ ذوق؛ دفتر غزل‌ها» کار خودشان را در حوزه شعر انجام دادند. حتی اگر آثار دیگری هم پدید نمی‌آوردند، باز هم در شعر امروز همین جایگاه را داشتند؛ چراکه این آثار از نظر پژوهش شعر بسیار حائزاهمیت هستند و منابع مهمی برای پژوهشگران امروزی به‌شمار می‌روند.

معتمد بیان کرد: زنگویی پژوهشگر فروتنی است که با وجود فاصله سنی گاه چهل سال با برخی از شاعران، اما باز هم با فروتنی و تواضع به جمع‌آوری آثار این شاعران همت کرده تا مبادا شاعری از قلمش بیفتد. به دلیل همین ویژگی است که شخصیت شاعری وی در زیر سایه شخصیت پژوهشی او قرار گرفته، این در حالی است که او شاعری بزرگ و خوش‌ذوق بوده و هست.

مجاهدت زنگویی در عرصه پژوهش ستودنی است

رئیس بنیاد ایران‌شناسی استان بوشهر هم در این آیین گفت: درخواست می‌کنم که برگزاری این شب‌ها و برنامه‌ها تداوم بیابد؛ چون خیلی حرف داریم که در این برنامه‌ها بزنیم. ما در بانک مفاخر و مشاهیر استان بوشهر که مسئولیت آن برعهده علیرضا مظفری‌زاده است، 160 چهره علمی، فرهنگی، تاریخی و... را شناسایی کردیم که هر کدام به‌شکلی به اعتبار استان افزوده‌اند و شایسته است که جایگاه و تلاش آن‌ها پاس داشته شود.

عبدالکریم مشایخی که نقش بسزایی را در تاریخ‌نگاری استان بوشهر دارد، افزود: اسماعیل رائین، صادق چوبک، رسول پرویزی، سیدقاسم یاحسینی، آیت‌الله بلادی، عبدالرسول خیراندیش، ذبیح‌الله منصوری، سیدمحمدمهدی جعفری، ناهید جهازی، علی هوشمند، عبدالمجید زنگویی و... مشاهیر استان ما هستند و ما رسالت داریم که به‌بهترین شکل آن‌ها بشناسانیم و جایگاه  آن‌ها را ارج نهیم.

وی با تاکید بر اینکه عبدالمجید زنگویی در تواضع و فروتنی و مجاهدت در حوزه پژوهش بی‌همتا است، افزود: مجاهدت وی در عرصه پژوهش ستودنی است، چراکه وی بیش از اینکه شاعر باشد، پژوهشگری است که اهتمام ویژه‌ای به شناسایی فرهنگ و شعر بومی منطقه دارد و اغلب با هزینه شخصی آثار خود را منتشر می‌کند و در این راه بارها شده زیان دیده؛ اما از این رویه دست برنداشته است.

مشایخی یادآور شد: ما باید دست به دست یکدیگر بدهیم و همدیگر را پاس بداریم. امیدوارم این برنامه‌ها ادامه‌دار باشد.

از فیض فایز، تاریخ شفاهی جنوب است

بشیر علوی، نویسنده کتاب «نیم قرن شعر بوشهر» در ادامه این مراسم به معرفی کتاب «از فیض فایز» پرداخت که در بخش پایانی مراسم از آن رونمایی شد. وی در این باره گفت: شکل‌گیری این کتاب از سال 89 با گفت‌وگوی کوتاهی در یک نشست ساده میان سیدقاسم یاحسینی و عبدالمجید زنگویی رقم خورد که در ادامه، در آن سال 10 نوار کاست یک ساعته از زیست زنگویی تا دوره دبیرستان ضبط شد و اما این کار مشمول زمان شد تا اینکه در دوره کرونا از طریق واتس‌آپ پیگیری و درنهایت در سال 1400 به پایان رسید.

وی ادامه داد: این کتاب با دو رویه متفاوت مورد پردازش قرار گرفته که رویه اول آن، زیست زنگویی را به‌شکل شسته و رفت و سنجیده‌شده‌ای روایت می‌کند که این رویه برای پژوهشگرانی که می‌خواهند از زندگی این فایزپژوه برجسته بنویسند، بسیار کاربردی و مفید است.

علوی سپس به رویه دوم اشاره و تصریح کرد: رویه دوم که به طریق آثار اوریانا فالاچی و ناصر حریری نوشته شده، مثل راویان داستان‌های پست‌مدرنیته، مصاحبه‌گر در بخش‌های از کتاب، با دیدی نقادانه پاسخ‌های مصاحبه‌شونده  را به چالش می‌کشد. از همین‌رو، به جرات می‌توان گفت این کتاب که به همت سیدقاسم یاحسینی به رشته تحریر درآمده، تنها زندگینامه عبدالمجید زنگویی نیست،  بلکه تاریخ شفاهی جنوب است.

این نویسنده و پژوهشگر ادبی تاکید کرد: عبدالمجید زنگویی بسیاری از رویدادهای مهم تاریخی کشور را مثل کوتای 1320، حمله خوانین اطراف به بوشهر و تصرف گمرک آن در سال 1325، حادثه سینما رکس آبادان، جنگ تحمیلی و... را از نزدیک دیده و درک کرده و به‌طور دقیق جزئیات این رویدادها را در آن دوره روایت می‌کند.

علوی سپس به نقش زنگویی در ادبیات جنوب اشاره کرد و گفت: این کتاب دربردارنده مطالب و اطلاعات ناب و بکری از شاعران دهه چهل و پنجاه خوزستان است. چون زنگویی در آن‌ سال‌ها به دلیل اشتغالش در دادگستری آبادان، با جامعه ادبی آن سامان مرتبط بوده و اطلاعات عمیقی از شاعران خوزستانی را در خلال گفت‌وگویش در این اثر منعکس کرده است. وی همچنین اطلاعات شگرفی را از شاعران دهه 60 و 70 استان بوشهر در این کتاب ارائه کرده که بسیار حائز اهمیت هستند.

وی یادآور شد: زنگویی با توجه به علاقه شدیدش به فایز دشتی و اهتمامی که در یافتن اشعار این ترانه‌سرای جنوبی داشته، با تشویق مهدی اخوان‌ثالث پا در عرصه فایزپژوهی گذاشت و این‌گونه شد که دست‌اول‌ترین منابع را در حوزه فایزپژوهی به جامعه ادبی کشور معرفی و تقدیم کرد. او افزون بر این، ادبیات فولکور استان را با نگارش آثار شاخص و کم‌نظیری بازنمایی و بازشناسی کرد.

علوی بیان کرد: خوشبختانه با همکاری سید قاسم یاحسینی به‌تازگی نسخه نایابی از ترانه‌های فایز دشتی را که ظاهراً از روی دست‌خط وی نوشته شده، به دست آورده‌ایم که مکملی برای کار زنگویی در حوزه فایزپژوهشی است.

بزرگ‌ترین حسرتم، سرقت کتاب‌های در جریان جنگ بود

در بخش پایانی شب مشاهیر بوشهر، عبدالمجید زنگویی با تشویق حضار به روی سن آمد تا لحظات چندی را برای مخاطبان خود سخن بگوید. او با تشکر از دست‌اندرکاران برنامه، گفت: من چیزی نیستم جز بازتاب اندیشه شاعران این دیار نیستم و هر چه دارم به پشتیبانی وجود و آثار ادیبان جنوب است.

وی ادامه داد: در طول حیات ادبی خود، 35 اثر را تاکنون منتشر کرده‌ام که 12 اثر، شعر است و بقیه کارهای پژوهشی من در حوزه شعر و ادبیات است. برخی از این آثار را مثل «از کوه تا کرانه؛ شعر شهرستان تنگستان»، «شعر شبه‌جزیره بوشهر» و... با هم‌فکری و مشاوره سیدقاسم یاحسینی نوشته و منتشر کرده‌ام.

زنگویی در خصوص چگونگی روی آوردنش به حوزه فایزپژوهی توضیح داد: من از جوانی به فایز علاقه داشتم و جمع‌آوری اشعار او را از سال 48 شروع کردم و پس از آشنایی‌ام با مهدی اخوان‌ثالث در آبادان، به تشویق او بود که به حوزه پژوهش در شعر این ترانه‌سرای برجسته جنوبی همت گماشتم و جمع‌آوری نسخه‌های قدیمی و کمیاب فایز را پی گرفتم.

وی افزود: پژوهش در این حوزه کار دشواری بود، برخی از این نسخه‌ها به‌دلیل گذر زمان، فرسوده و شکننده شده بودند و من و اخوان‌ثالث خیلی ظریف آن‌ها را تورق می‌کردیم اما گاهی این صفحات فرسوده می‌شکستند و کار را با چالش مواجه می‌کردند چون تشخیص برخی از واژه‌ها دشوار می‌شد.

این شاعر که مدیریت نشر «لیان» هم برعهده دارد و هم‌اینک ساکن تهران است، در خصوص آثار جدید خود گفت: تازه‌ترین اثری که راهی بازار کتاب کرده‌ام، «گستره واژگان پیوندی در شعر فارسی» نام دارد که با هزینه آقای حاجیانی منتشر شده است. این اثر هم یک کار پژوهشی است. افزون بر این، کتاب دیگری آماده چاپ دارم که به شاعران استان بوشهر پرداخته و «آهنگ سربلندی» نام دارد که قرار است به همت حوزه هنری استان بوشهر منتشر شود.  همچنین 4 یا 5 اثر پژوهشی دیگری هم دارم که مشغول ویرایش و پردازش نهایی آن‎‌ها هستم.

زنگویی سپس به بزرگ‌ترین حسرت خود در زندگی اشاره و تصریح کرد: در جریان جنگ ما ساکن آبادان بودیم که به دلیل وضعیت شهر باید آن‌جا را ترک می‌کردیم و ما تنها جانمان را برداشتیم و شهر را ترک کردیم و تمام اموال و کتاب‌های من آن‌جا ماند. پس از برقراری آرامش در شهر، وقتی برگشتم تا کتاب‌هایم را با خود ببرم، متوجه شدم تمام آن‌ها به سرقت رفته و جالب این‌جاست که هیچ چیزی از خانه ربوده نشده بود، الا کتاب‌هایم. خیلی جست‌وجو کردم برای یافتن کتاب‌های که در میان آن‌ها آثار نفیسی قرار داشت ولی هر چه بیشتر گشتم، کمتر یافتم و همچنان این حسرت به همراه من است.

در بخش پایانی این مراسم، اما مهدی‌ جهان‌بخشان، طنزنویس بوشهری با اهدای کتابی یه عبدالمجید زنگویی سخت او را شگفت‌زده و خوشحال کرد. این کتاب، یکی از کتاب‌های کتابخانه عبدالمجید زنگویی بود که در آبادان در جریان جنگ به سرقت رفته بود و جهانبخشان چند مدت پیش آن را از یک دستفروش در خیابان می‌خرد و وقتی در صفحه اولش می‌نویسد که کتابخانه شخصی مهدی جهانبخشان در صفحه دوم با این نوشته مواجه می‌شود: «کتابخانه شخصی عبدالمجید زنگویی». از این‌رو تصمیم می‌گیرد که این کتاب را به صاحب اصلی‌اش بازگرداند.

زنگویی این هدیه را بسیار ارزشمند و غافلگیرکننده خواند و ابراز امیدواری کرد که این اثر سرنخی شود برای یافتن سایر کتاب‌های مفقودشده‌اش.

شب عبدالمجید زنگویی با رونمایی از کتاب «از فیض فایز» نوشته سیدقاسم یاحسینی که به همت انتشارات شروع بهار امسال منتشر شد و تجلیل از مقام ادبی عبدالمجید زنگویی که 6 دهه از عمر خود را صرف پژوهش و شناسایی ادبیات فولکور جنوب و فایز دشتی و شاعران بومی‌سرای استان کرده است، به پایان رسید.

از دیگر بخش‌های این ویژه‌برنامه می‌توان به حافظ خوانی سورنا برازجانی و آرمان حمیدیان، اجرای موسیقی سنتی با شعری از منوچهر آتشی به سرپرستی حسام حق‌پرست، شعرخوانی امیرصادق نجیب‌زاده، بخش دو کلیپ از گفت‌وگوی هشتک تی‌وی با عبدالمجید زنگویی و... اشاره کرد. اجرای این برنامه را عبدالله رئیسی، شاعر، روزنامه‌نگار و منتقد ادبی برعهده داشت. | ایبنا