بوشهریها|هرچند تحلیلگران؛ معتقدند وجود گسلهای متعدد در این منطقه، وقوع این زمین لرزه ها را عجیب نمی سازد اما...

بوشهری ها /صدیقه بهزادپور – روزنامه نگار/ وقوع زلزله های پیاپی در منطقه عسلویه در روزهای اخیر، باعث ایجاد شایعات داغ در استان و حتی دیگر شهرهای ایران شده است. زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای مختلف؛ از خفیف تا قابل احساس که در بازه‌ا زمانی کوتاه‌مدت رخ داده‌اند، باعث شکل‌گیری موجی از نگرانی، شایعه و تفسیرهای گوناگون بین مردم و رسانه‌ها شده‌اند. این زلزله ها هرچند تاکنون تلفات یا خسارات عمده‌ای به همراه نداشته‌اند، اما توجه زیادی را به خود جلب کرده‌اند، و این سئوال ایجاد شده است که آیا تکرار زلزله در این منطقه دلیل خاصی دارد و آیا این زمین لرزه ها، مقدمه چیزی بزرگ‌تر است؟

۱. داده‌های زمین‌شناسی چه می‌گویند؟

به دنبال وقوع زلزله هایی با ضعف و شدت بسیار، بازار شایعات هم درباره دلیل این زلزله ها و احتمال آزمایش های نظامی، ایجاد تاسیسات نظامی و ... بشدت داغ شد. هرچند تحلیلگران؛ معتقدند وجود گسلهای متعدد در این منطقه، وقوع این زمین لرزه ها را عجیب نمی سازد اما باز هم خبرهای رسمی و غیررسمی حکایت از وقوع دلایل متعدد برای این امر حکایت می کند. اما کارشناسان سازمان زمین‌شناسی کشور و مرکز لرزه‌نگاری ایران، با استناد به داده‌های ماهواره‌ای و تحلیل‌های گسل‌لرزه‌ای، تاکید دارند که این منطقه به‌صورت دوره‌ای شاهد زلزله‌های متوالی است و زلزله‌های اخیر نیز در همین چارچوب قابل استناد هستند.  رضایی، زمین‌شناس و استاد دانشگاه شیراز، در این‌باره می‌گوید: «زمانی که گسل‌های منطقه تحت فشار تجمیعی قرار می‌گیرند، گاهی به جای آزاد شدن ناگهانی انرژی، به شکل ریزلرزه‌هایی پی‌ درپی بروز می‌کند که این لزوماً نشانه‌ای از زلزله بزرگ نیست، بلکه ممکن است نشان‌دهنده تخلیه تدریجی انرژی باشد؛ هرچند قطعیت در این زمینه ممکن نیست».

 

دلیل شکل گیری شایعات  

به باور کارشناسان؛ ترس از زلزله یکی از قوی‌ترین ترس‌های ناخودآگاه جمعی در ایران است. از آنجایی که خاطره تلخ زلزله‌هایی مانند بم، سرپل‌ذهاب، و طبس هنوز در حافظه عمومی از بین نرفته است، در چنین فضایی، وقتی زلزله‌ای تکرار می‌شود، اذهان عمومی سریع به سمت سناریوهای بدبینانه سوق داده می‌شود، با وجود این، نبود شفافیت کامل، اطلاع‌رسانی‌های پراکنده و ناهماهنگ از سوی برخی نهادها می‌تواند باعث تشدید شایعات شود، از این رو مردم وقتی اطلاعات به‌موقع و معتبر دریافت نکنند، آن را از منابع غیررسمی جست‌وجو می‌کنند؛ جایی که معمولاً اطلاعات بیشتر رنگ تخیل تا واقعیت دارد. البته در این راستا، مدیرکل بحران استان بوشهر در گفت‌وگویی کوتاه با رسانه‌ها تاکید کرد: «تمام زلزله‌های رخ‌داده در محدوده بلیوان سال، دارای منشأ تکتونیکی طبیعی بوده‌اند و جای نگرانی وجود ندارد و بعلاوه، تمام مراکز مانیتورینگ فعال هستند و در صورت وجود خطر، اطلاع‌رسانی به‌موقع انجام خواهد شد». اما با این وجود ظاهراً شکل گیری بازار شایعات داغ پیش از اظهار نظرهای رسمی بیش از پیش قوت گرفته است و به نظر می رسد؛ نیاز به اطلاع‌رسانی دقیق‌تر، مداوم و قابل درک برای عموم مردم وجود دارد تا ساکنین منطقه از این  دوگانه‌ شایعات و واقعیات رهایی یابند و به آرامش درونی برسند. 

بر اساس یک نظرسنجی غیررسمی که توسط یکی از رسانه‌های محلی انجام شده، بیش از ۶۰٪ پاسخ‌دهندگان گفته‌اند؛ « که احساس می‌کنند اطلاعات کافی و مطمئن از سوی مسئولان دریافت نمی‌کنند و همین، بستری برای شکل‌گیری اضطراب و شایعه‌سازی می‌شود». در این راستا کارشناسان حوزه ارتباطات بحران پیشنهاد می‌کنند؛ نهادهای رسمی باید جلسات منظم اطلاع‌رسانی عمومی برگزار کنند و همچنین داده‌های لرزه‌نگاری به زبان ساده منتشر شوند تا بتوان با استفاده از اعتمادسازی به‌عنوان راهبرد پیشگیرانه برای کنترل شایعات استفاده شود و در این بین، از آموزش همگانی درباره رفتار در برابر زلزله‌های مکرر تقویت شود، چرا که در حال حاضر به نظر می رسد زلزله های اخیر منطقه عسلویه بیش از آنکه ساختار زمین را جابجا کرده باشند، ساختار ذهنی مردم را تکان داده‌اند و در فضای متأثر از خاطره‌های تاریخی، ضعف اطلاع‌رسانی رسمی و نفوذ شبکه‌های اجتماعی، هر زمین‌لرزه کوچک می‌تواند به موجی از گمانه‌زنی و اضطراب منجر شود. در این شرایط  تنها پاسخ هوشمندانه، نه در شایعات پنهان است و نه در بی‌توجهی. بلکه در مسیر شفافیت، آموزش، و اعتمادسازی باید حرکت کرد.