بوشهری ها /*صدیقه بهزادپور- در حالیکه بحران آب به یکی از مهم‌ترین معضلات کشور د شرایط کنونی، تبدیل شده است، مشاغل جانبی و غیررسمی مرتبط با آب نیز رشد پیدا کرده‌اند و دلالی به شدت رونق گرفته است.

ریشه‌های رونق یک شغل غیرمعمول

افزایش قیمت غیررسمی آب معدنی بسته‌بندی، قیمتهای نجومی پمپ آب، حفر چاه‌های غیرمجاز و .... از جمله دستاوردهای بحران‌های کشوری به شمار می آید که اخیراً به فروش آب با تانکر نیز به ویژه در استان بوشهر رسیده است‌،این روزها تبلیغات متعددی در فضای مجازی منتشر شده که از درآمدهای قابل توجه رانندگان حمل آب سخن می‌گویند؛ مبالغی که گاه به ۳۵ میلیون تومان در ماه نیز می‌رسد. همین موضوع توجه بسیاری از جویندگان کار را جلب کرده و بحث‌های زیادی درباره ماهیت، مزایا و معایب این شغل به‌راه انداخته است. خشک‌سالی‌های پی‌درپی، مدیریت نادرست منابع آبی، برداشت‌های بی‌رویه و تغییر اقلیم، دسترسی به آب شرب را در بسیاری از نقاط کشور دشوار کرده است، اما درداین بین، مناطق جنوبی و مرکزی، از جمله بوشهر، خوزستان، هرمزگان و حتی برخی استان‌های مرکزی مانند یزد و کرمان، بیشترین آسیب را دیده‌اند.

واکاوی دلیل رونق دلالی

در این راستا، زمانی که شبکه آبرسانی شهری پاسخگوی مصرف‌کنندگان نیست یا فشار آب بسیار پایین است، با توصیه رسمی یا غیررسمی دولتی، چاره‌ای جز خرید پمپ آب با خرید آب از طریق تانکر باقی نمی‌ماند، و درداین اثنا همچون دبگر مواقع بدون نظارتهای دولتی، همین شکاف میان نیاز و عرضه، بازار تازه‌ای برای دلالان آب ایجاد کرد که قربانیان اصلی نیز در این حین مردم هستند .

از آگهی‌های اینترنتی تا واقعیت بازار

بر این اساس، یک جست‌وجوی ساده در فضای مجازی کافی است تا با سیلی از آگهی‌های استخدام چون؛ راننده حمل آب با حقوق ۳۵ میلیون تومان، حقوق تضمینی ۲۰ تا ۲۵ میلیون، همراه با بیمه و مزایا برای انتقال آب با تانکر، نیاز فوری به راننده تانکر آب، کار در جنوب کشور و .... مواجه شویم. این تبلیغات معمولاً توسط شرکت‌های خصوصی یا پیمانکارانی منتشر می‌شود که قرارداد تأمین آب برای مجتمع‌های مسکونی، کارگاه‌های صنعتی، استخرها یا حتی پروژه‌های عمرانی دارند. در حقیقت، هر جا که لوله‌کشی جواب ندهد، تانکر آب جایگزین می‌شود. ولی واقعیت درآمد رانندگان تا چه حد با این ارقام همخوانی دارد؟ بررسی‌های میدانی حاکی از این است که؛درآمد ماهانه رانندگان به عواملی همچون: حجم و ظرفیت تانکر، مسافت میان منبع آب و مقصد، تعداد سرویس روزانه، شرایط قرارداد با کارفرما و ... بستگی دارد. در مواردی که راننده مالک تانکر نباشد و صرفاً به‌عنوان نیروی انسانی استخدام شود، معمولاً حقوق او ثابت و بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان متغیر است. اما رانندگانی که تانکر شخصی دارند و مستقل کار می‌کنند، بسته به تعداد سرویس روزانه می‌توانند حتی بیشتر از این مبالغ هم درآمد داشته باشند. هرچند تبلیغات، حمل آب را شغلی آسان و پرپول نشان می‌دهد، اما واقعیت چندان هم ساده نیست. این کار با دشواری‌های خاصی همراه دارد.

بعد اجتماعی و روانی ماجرا

به اعتقاد کارشناسان؛ ظهور شغلی به نام «حمل آب با تانکر» بیش از آنکه نشانه رونق اقتصادی باشد، نمادی از بحران اجتماعی است، چراکه در جامعه‌ای که دسترسی به آب شرب سالم باید از بدیهی‌ترین حقوق شهروندان باشد، امروز خانواده‌ها برای پر کردن مخزن خانه یا آبیاری باغچه ناچارند از رانندگان تانکر کمک بگیرند، در حقیقت، این وضعیت یادآور دورانی است که در بسیاری از شهرها، مردم برای تأمین آب به سقاها یا فروشندگان دوره‌گرد مراجعه می‌کردند،اما تفاوت در این است که در سال ۲۰۲۵، به جای دلو و مشک، تانکرهای بزرگ ۱۰ هزار لیتری جایگزین شده‌اند. از یک منظر، شاید حمل آب با تانکر راهی برای مواجهه با کمبود آب تلقی شود، اما در بلندمدت، گسترش چنین بازاری نشانه‌ای هشداردهنده است. این رویکرد به این معناست که زیرساخت‌های آبرسانی شهری فرسوده و ناکارآمد هستند که مفهومی حز اینکه مدیران ذیربط نه تنها در تامین حداقل‌های زندگی مردم ناکام بوده اند. بلکه راه را برای دلالی و شائبه های فراوان باز کرده اند، از سوی دیگر این امر به آن معناست که، فاصله طبقاتی در دسترسی به آب آشکارتر شده است و کسانی که توان مالی دارند تانکر آب می‌خرند، و دیگران با کم‌آبی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

روایت رانندگان

الزامات تغییر آینده آب

در عین حال ، تحلیل‌گران معتقدند؛ چنانچه روند خشکسالی و بحران مدیریت آب ادامه یابد، بازار حمل آب احتمالاً گسترده‌تر خواهد شد. در چشم انداز بدبینانه، ممکن است در سال‌های آینده در بسیاری از استان‌ها، تانکر آب به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شود؛ همان‌طور که امروز در برخی روستاها این اتفاق رخ داده است. البته گروهی تیز با خوش بینی امیدوارند، با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آبرسانی، شیرین‌سازی آب دریا و اصلاح الگوی مصرف، نیاز به تانکرها کاهش پیدا می‌کند. در این صورت حمل آب بیشتر به یک فعالیت مکمل برای پروژه‌های عمرانی و صنعتی محدود خواهد شد، البته بدیهی است که، حمل آب با تانکر این روزها به یکی از مشاغل «نان و آبدار» در ایران تبدیل شده است و درآمد ۲۰ تا ۳۵ میلیونی رانندگان نشان می‌دهد که بازار پرتقاضایی برای آن وجود دارد. با این وجود، این شغل بیش از آنکه خبر خوشی برای اقتصاد باشد، زنگ خطری برای آینده منابع آبی کشور است. در خقیقت، رانندگانی که امروز به‌عنوان «آبرسان» شناخته می‌شوند، در واقع پرکننده شکاف میان نیاز مردم و ناتوانی زیرساخت‌ها هستند. آنها همزمان هم منجی به نظر می‌رسند و هم شاهدان زنده بحران آب در ایران. به گفته صاحبنظران چنانچه قرار باشد «حمل آب» به حرفه‌ای پایدار و پرسود بدل شود، باید پذیرفت که جامعه در مسیر درستی حرکت نمی‌کند. درآمدهای میلیاردی در بازاری که اساساً نباید وجود داشته باشد، نشانه آن است که مدیریت منابع حیاتی مثل آب همچنان با ضعف‌های جدی روبه‌روست. شغل حمل آب شاید امروز نان و آب داشته باشد، اما آینده‌ای ندارد مگر آنکه ریشه بحران حل شود.

*روزنامه نگار