بوشهری ها / احزاب به عنوان موتور محرکه ساختار نظام سیاسی می توانند زمینه مشارکت عمومی را فراهم کنند؛ موضوعی که به دلیل نوع کارکرد آنها در فضای سیاسی موافقان و مخالفانی نیز همراه دارند.
بدون تردید یکی از مهمترین شاخص های توسعه سیاسی میزان مشارکت عمومی در عرصه انتخابات است، انتخاباتی که می تواند ثبات سیاسی و امنیت پایدار را ضمانت کند.
یکی از گزاره های اثرگذار بر مشارکت سیاسی، احزاب هستند، احزابی که قادرند خرده گرایش های فردی و اجتماعی را هدایت کرده، از آرا پراکنده جلوگیری کنند و زمینه ساز انتخابی معقول در کنار پاسخگو بودن به جامعه را دارا باشند
در جمهوری اسلامی ایران قانون فعالیت احزاب، جمعیت ها و انجمن های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی یا اقلیت های دینی شناخته شده در ۲ فصل، ۱۹ ماده و ۹ تبصره در هفتم شهریورماه سال ۱۳۶۰ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و مورد تائید شورای نگهبان قرار گرفت.
در طی حدود ۴۵ سال گذشته، احزاب در ایران دارای جایگاه متفاوتی به خصوص در عرصه انتخابات بوده اند که دارای موافقان و منتقدین در نوع کارکرد و ساختار هستند اما در نگاه هر دوی این طیف ها، از انتخابات به عنوان بهار احزاب یاد می شود.
خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز بوشهر با درک جایگاه و اثرگذاری احزاب در انتخابات، میزگرد سیاسی با حضور احمد محتشم «دبیر جمعیت یاران انقلاب اسلامی» و محمد صادق بحرانی «دبیر جمعیت پیشرفت و عدالت» برگزار و از آنها در خصوص نقش و اثرگذاری احزاب در انتخابات و چالش های موجود در انتخابات بدون احزاب در کنار نوع نگاه احزاب واکاوی کرده است.
ایرنا- نقش احزاب در فرایند انتخابات را چگونه ارزیابی می کنید؟
محتشم: نظام سیاسی مبتنی بر احزاب اثرگذاری بسیار بالایی دارند چرا که احزاب دولت‌ها و مجلس‌ها را تشکیل می‌دهند.
چنانچه بخواهیم وارد موضوع احزاب در انتخاب کشور شویم در این شرایط نقش احزاب نقشی ابتر و ناقص است زیرا با ساز و کار تعریف شده برای آنها این احزاب نمی‌توانند مطالبات مردم را پیگیری کنند چرا که سوق پیدا کردن مردم به سمت احزاب برای پیگیری مطالبات است ولی در ایران با رویه‌ای معکوس احزاب به داوطلبان ریاست جمهوری و مجلس می‌روند.
احزاب بیشتر نقش همراهی و تسهیلگری در شکل فرایند برگزاری انتخابات دارند
با تاکید رهبر معظم انقلاب مبنی بر ضرورت بازگشت به نظام پارلمانی باید جریانی با رویکرد شکل گیری احزاب همراه با قابلیت معرفی افراد به مجلس شورای اسلامی شکل می‌گرفت که در این صورت نمایندگان قادر به تشکیل دولت شده و آنها را ملزم به پاسخگویی، هدفمندی و ارائه برنامه می‌کردند.
دولتی که بر مبنای پارلمانی شکل نگرفته بدون تردید خود را در بسیاری از زمینه‌ها ملزم به پاسخگویی نمی‌داند و مردم نیز دسترسی لازم برای مطالبه گری از دولت ندارند.
با این حال در کشورهای دیگر مردم مجلس و مجلس دولت را تشکیل می‌دهد که چنین دولتی خود را موظف به پاسخگویی به مردم می‌داند لذا در داخل نقش احزاب در جریان انتخابات تنها خلاصه به ایجاد شور مقطعی بوده و نباید انتطار پیگیری شایسته مطالبات را داشته باشیم.
در وضعیت کنونی احزاب در کشور بیشتر نقش همراهی و تسهیلگری در شکل فرایند برگزاری انتخابات دارند. مردم وقتی احساس کنند احزاب حلقه واسط بین مردم و دولت هستند این به مشارکت کمک می کند که در حال حاضر این حلقه ارتباطی وجود ندارد.
بحرانی: از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایران تاکنون احزاب نقش‌های متفاوتی را داشته و به نوعی دهه اول انقلاب را می‌توان به اوج کار احزاب مرتبط دانست.
افول حزب و تغییر نظام اداره کشور از پارلمانی به ریاستی به نظر می‌رسد به شکلی همزمان سبب شد تا نقش احزاب در اداره سیاسی کشور کم رنگ شد که نمونه ان را با حزب جمهوری اسلامی به عنوان تاثیرگذارترین حزب کشور می توانیم ببینیم که چکونه اثرگذاری خود را از دست داد.
آینده کشور به ایده‌های سیاسی و مدیریتی نیاز دارد
فعالیت‌های حزبی در ادامه تقریبا با افت و خیزهایی همراه بوده ولی در مجموع به دلایل مختلفی سرازیری دارد.
احزاب در سیستم پارلمانی نقش بیشتری داشتند اما این نقش در نظام ریاستی کمرنگ‌تر شده با این حال با شکل گیری گفتمان‌های کلان سیاسی جبهه بندی‌هایی در ادامه آن شکل گرفته که احزاب نیز زیر این جبهه بندی‌ها قرار گرفتند و در قالب آن فعالیت‌های خود را دنبال می‌کردند.
در عمده دولت‌های روی کارآمده در دهه هفتاد شعار فراجناحی و حزبی به خود می‌گرفتند و در نقش‌های کمرنگ جلوه دادن فعالیت‌های سیاسی حاضر می‌شدند، به زبان ساده در در این دوران حزب تبدیل به زنبیل شده تا افراد با در دست گرفتن آن و ماندن در یک صف از آسانسور و پلکان قدرت استفاده کنند.با این حال برگشت به نظام پارلمانی می تواند یکی از راه حل ها باَشد که به عقیده من این رویکرد از چاله در آمدن و به چاله افتادن است.
احزاب معمول سعی کردند افرادی با توان سازماندهی و اقناع سازی به شکل کم یا زیاد را داشته باشند و اکنون نیز فعالیت حزب‌ها در همین سطح مانده است. به نظر می رسد برای آینده کشور بیشتر به ایده‌های سیاسی و مدیریتی نیاز وجود دارد تا صحبت های سیاسی.
اکنون گفتمان‌های سیاسی کارکرد خود را از دست داده و باید دعوا و تمرکز بیشتر به سمت ایده‌ها باشد و برای نمونه تفاوت حزب های موتلفه اسلامی و پیشرفت عدالت باید به شکل واضح و شفاف مشخص باشد.
نقطه قوت دولت های حزبی، مطالبه گری از آنها است
مهم ترین نقطه قوت ایجاد دولت‌های حزبی این است که می توان از آنان مطالبه گری کرد تا آنها در قبال مردم پاسخگو باشند با این وجود به دلیل فاصله گرفتن برخی سیاسیون از فعالیت های حزبی ، شاهد نوعی فرار از پاسخگویی هستیم تا رد فعالیت آنها در زیرسایه نبود احزاب گم و نتوان یقه آنان را برای پاسخگویی گرفت.
ایرنا- مهم ترین موضوع در مشارکت انتخاباتی چیست؟
محشتم: رضایتمندی و کارآمدی مهمترین موضوع مشارکت مردم در انتخابات است. بررسی حضور مردم در انتخابات گذشته نشان می دهد که هر زمانی مردم رضایت مندی بالاتری داشته اند در نرخ مشارکت آنها نیز اثرگذار ربوده است.در واقع رقابتی بودن انتخابات مهم مفید و خوب است ولی فرع بوده و در رتبه بعد از رضایت مندی و کارآمدی قرار دارد.
کارآمدی نخستین مولفه افزایش مشارکت است
برای نمونه در دور دوم انتخابات شوراهای اسلامی شهر در ایران، این انتخابات رقابتی‌ترین ولی کم مشارکت ترین رویداد سیاسی بوده است پس کارآمدی نخستین مولفه افزایش مشارکت است و هر حزب و تشکل برای نقش آفرینی باید روی مقوله کارآمدی بیشتر کار کنند.
بحرانی: رضایتمدی از کارکرد دولت ها مهمترین وجه غالب حوزه مشارکت در انتخابات است. این مولفه آن قدر اثرگذار است که به تنهایی می تواند اثرات حضور مردم را به عینه نشان دهد.
ایرنا- در بود و نبود احزاب چه چالشی برای مشارکت انتخاباتی پیش می آید؟
محتشم: اکنون در نبود احزاب تعدد داوطلب داریم و در هر منطقه چند ده نفر نامزد شده اند که چون ضوابط خاصی نبوده طبیعی است که تعدادی از آنها رد صلاحیت می شوند که این برای نظام هزینه دارد.
احزاب می توانند فشارهای ایجاد شده بر نظام را تعدیل کنند
بدون شک اگر احزاب حضوری فعال داشتند می توانستند داوطلبانی را معرفی کنند که دارای حداقل فاکتورها، سطح علمی و از مقبولیت لازم برخوردار بوده و برای نظام نیز ایجاد هزینه نکنند. در نبود احزاب مردم به جای رفتن به سمت احزاب به سمت افراد می رود .در صورت بودن حزب تیر و ترکش های ناکارآمدی به جای خوردن به نظام به حزبی می خورد که این فرد را به عنوان داوطلب معرفی کرده است.
نبود احزاب حتی رفع مسئولیت از خود فرد می کند و ضمن این که چالش هایی برای نظام سیاسی ایجاد می کند، پاسخگو نبودن احزاب را در میان می آورد.
بحرانی: حزب اکنون وجود دارد ولی نقشی در ماجرای انتخابات ندارد و تنها یک پرچم و تابلو است که نقش خاصی ندارد و افراد و گفتمان‌ها کار را انجام می دهند.
در ۲ دهه اخیر حزبی وجود نداشته و تصمیم مردم خارج از حزب‌ها است و افراد ورود کرده به صحنه ها نیز خود را جدا از حزب ها می بینند.
مهم ترین چالش انتخابات استان بوشهر از نگاه شما چیست؟
محتشم: مشکلاتی که برای انتخاب در کشور و یا استان‌های همجوار دارد در بوشهر نیز با مقیاس و میزان کمتری وجود دارد. مسئله‌ای که وجود دارد در اقتصاد است که آیا ورود داوطلبان می تواند به رفع مشکلات اقتصادی کمک کند ولی برخی نتیجه می‌گیرند مشارکت برای حل مشکل اقتصادی نتیجه‌بخش نیست.با این وضعیت باید برای مردم تشریح شود که چنانچه فلان جریان به مجلس ورود کند امکان بهبود شرایط اقتصادی فراهم می‌شود.
نبود جوانان شجاع و توانمند برای اینکه مطالبات مردم را با شجاعت پیش ببرند از دیگر مشکلات انتخابات استان بوشهر است چراکه ورود برخی جوانان در حد نام نویسی بوده و رغبتی برای فعالیت انتخاباتی ندارند.
بحرانی: چالش اصلی در انتخابات پیش رو میزان مشارکت است که نگرانی همه است که شاید مشارکت بالایی نباشد. در استان بوشهر نیز در بخش های که جنبه قومیتی بیشتری دارد مشارکت بیشتری رقم می خورد که در کشور نیز این رویکرد وجود داشته و مسئله محلی است.در کلان شهرها که نقشه قوم و طایفه وجود دارد مشارکت کاهش پیدا می کند.
استاندارد مشارکت جهانی در انتخابات ها بین ۳۰ تا ۴۰ درصد است و دموکراسی پرقدرت نیز بین ۳۰ تا ۶۰ دارند. ما چون تا یک دهه میزان مشارکت انتخاباتی بالای ۶۰ درصد بوده الان مشارکت حدود ۴۰ درصد برای ما پایین محسوب می شود و به همین دلیل کمتر از ۶۰ را نمی پذیریم. دلایل مختلفی در دنیا وجود دارد که بین کارآمدی و مشارکت رابطه مستقیمی وجود دارد.
ایرنا- راه های افزایش میزان مشارکت در ۱۷روز باقیمانده به انتخابات را چگونه ارزیابی می کنید؟
محتشم: برای دستیابی به نتیجه مناسب باید از سال ۱۴۰۰ تا اینجا مرور شود و امید است در انتخابات پیش رو افزایش مشارکت روبرو شویم.در این بین یکی از چالش‌ها وعده های انتخاباتی سال ۱۴۰۰ است که حدود زیادی از آنها محقق نشده است.
حل مشکلات اقتصادی و اینکه با فیلترینگ مخالفت وجود دارد از شعارهای انتخاباتی سال است که بر خلاف شعارها کسب و کار ها با فیلترینگ آسیب دید ولی پلتفرم های داخلی نیز وضعیت را مثل قبل نکرده است. وضعیت فعلی انتخاب وضعیتی چندان مناسبی ندارد و با این حال اکنون انگیزه های مردمی باید فارغ از مسائل معیشتی باشد.
باید مردم به این نتیجه برسند که اقتدار و اعتبار نظام جمهوری اسلامی در ارتباط مستقیمی با میزان مشارکت مردم در انتخابات داد. مردم باید به این سمت سوق داد تا برای حفظ اقتدار در انتخابات شرکت کنند چون اگر این اقتدار حاصل شود خیلی کشورها در مسائل مختلفی با کشور ما وارد رابطه و مراودات اقتصادی شده در مجامع بین المللی پذیرش ایران بیشتر خواهد شد.
مردم چنانچه شرکت نکنند این رویکرد منجر به ضعف نظام و وجهه بین المللی نظام را کاهش خواهد داد که این با این شرایط نه تنها مشکلات کمتر می شود بلکه مضاعف نیز خواهد شد.
بحرانی: اگر می خواهیم بگوییم مشارکت کنند باید به مردم اطلاع رسانی شود که رای قبلی نیز بی خاصیت نبوده شاید وعده ها به ثمر نرسیده ولی ما سیاسیون نیز بلد نبودیم بگوییم فرایند حل برخی از مشکلات شاید مدت زیادی طول بکشد، بویژه اینکه مجلس اجرایی نبوده و تنها مسئول ریل گذاری برای دولت است.
به نظر می رسد مجلس گذشته در حوزه اقتصاد قوانین زیرساختی خیلی خوبی مصوب کرده که یکی از نزدیک ترین قوانین به مردم قانون تسهیل در کسب و کار مردم است زیرا این حوزه سال ها بود که در گیر و دار امضا طلایی و کلی ارتباطات برای دریافت مجوزها بود.حال در رسانه و فضای سیاسی چیزی که می توانیم به مردم پیغام بدهیم این است که انتخاب خوب می تواند زمینه برای حل مشکلات را فراهم کند.
در گذشته بخشی طلایی از اقتصاد اوایل دهه ۸۰ بود و نیمه اول خیلی آن را به نام اصلاحات تمام می‌کنند آن هم در حالی که آن موقع سال های پایانی دولت اصلاحات بوده است در آن مقطع قانونی که مجلس با عنوان تثبیت قیمت مصوب کرد تورم را در ۶ ماه از ۳۰ به ۱۱ درصد رساند و این همزمان با رشد اقتصادی کشور شد.این موضوع نشان داد مجلس با یک قانون می تواند تحولی جدی در زندگی مردم ایجاد کند.
در مجلس اخیر نیز مصوبه‌ای که در سال گذشته وجود داشت بعد از ۳۴ سال مشکل قابل توجه ملوانان در جنوب حل کرد چرا که حدود ۶۴ هزار نفر که تا قبل از این امکان بازنشستگی نداشند اکنون از خدمات و مستمری بازنشستگی برخوردار می‌شود.
از دیدگاه من در ۳۴ سال حق ملوانان در سازمان بیمه ای خورده شد ولی در این مجلس با رای بالا پوشش بیمه ملوانان تصویب شد. حال در رسانه و فضای سیاسی چیزی که می توانیم به مردم پیغام بدهیم این است که انتخاب خوب می تواند زمینه برای حل مشکلات را فراهم کند.
ایرنا- چه فرد و با چه شاخصه هایی برای ورود به مجلس شورای اسلامی شایسته است؟
محتشم :چندین شاخص از دید رهبری اعلام شده یکی اینکه باید تدین داشته و برای خدا کار کند و چنانچه نماینده همچین نگاهی داشته باشد می تواند آثار خیر و برکت فراوانی داشته باشد.
مقوله دیگر کارآمدی از فاکتورهای مهم برای نماینده است و کسی که وارد مجلس می شود باید به حداقل وظایف خود آشنا باشد چراکه مشاهده می شود جایی که خیلی از نماینده ها به جای اینکه به مشکلات رسیدگی کنند دنبال مسائل خاصی می روند.
نماینده مجلس باید دلسوز مردم باشد و وام دار ثروتمندان و پول آنها نباشد زیرا اگر کسی در ایام انتخابات وام دار شد نمی تواند رسالت خودر را بخوبی ایفا کند.
نماینده باید شجاع و نترس باشد و این ویژگی خیلی مهم است نماینده و کشورهای غربی نیز در دفاع وی از منافع کشورش روی آن نماینده حسابی ویژه باز می کنند.
بحرانی : شخص باید کارآمدی را در کارنامه خود نشان دهد مردم تجربه کردند افرادهای شعاری و شارلاتان موفق به گرفتن رای مردم نمی‌شوند. نمایندگان شعارهای بزرگ و پرطمراق نمی دهند و ویژگی مسئله شناسی برای مسائل محلی و ملی را دارد.
باید فردی بیاید که بتواند ظرفیت ملی رای برای حل مشکلات پای کار بیاورد که یکی از این نمونه‌های بارز موفقیت برخی استان ها برای ملی کردن مسئله‌ای محلی و کشاندن رئیس جمهور به استان است.
نماینده‌ها باید توان ملی برای حل مشکلات پای کار بیاورند و کمک حال حل مسئله باشند و فردی که ادعای بزرگ و به ظاهر غیرقابل تحقق دارد بیشتر آمده تا وقت ملت را بگیرد و قدرت حل مشکل ندارد.
مولفه های تهدید کننده انتخابات چیست و راه مقابله با این چالش چیست؟
محتشم :مهم ترین مولفه که تهدید برای انتخابات است باورمند کردن این است که انتخابات تاثیری در زندگی مردم ندارد مثلا اینکه طی بیش از ۴۰ سال چه نتیجه ای گرفتید که نیاز است مردم به این جریان آگاه شوند که رای آنها اتفاقا بسیار تاثیرگذار است.
باید مردم به این باور برسند این باور چه شکلی برای آنان ایجاد شده واز کجا ایجاد شده و بدون تردید برای اینکه باور مردم اصلاح شود باید آنان را آگاه کرد.
مولفه های دیگری نیز در تهدید انتخابات وجود دارد و در مناطقی که از مرکز کشور دور هستند نزاع و درگیری در انتخابات شکل می دهد و این درگیری و التهابات در مناطق مختلف چالش و تهدیدی برای انتخابات است به خصوص مناطقی که دو قطبی بوده یک نفر آمده و دیگری رد شده است.در این زمینه داوطلبان به جای تمرکز به رقیب رد صلاحیت شده باید برنامه خود را برای مردم بگوید.
دشمن وقتی از موضوع شرکت نکردن رد می شود انتخابات را دو قطبی می کند و وانمود می‌کند اگر این طیف بیاید معیشت سخت و دشمنی‌ها در سطح بین الملل می‌شود که در این زمینه نیز باید آگاه سازی شکل گیرد چراکه در اینجا ناامید کردن مردم از مشارکت در انتخابات به صورت ویژه دنبال می‌شود.
بحرانی: بنده نگران ورود پول کثیف به انتخابات هستم که شاید در رسانه جای این موضوع نباشد.
به گفته رهبری، امام راحل(ره) با جهاد تبیین، انقلاب اسلامی را پیروزی کرد و در حالی که دشمن رسانه تاثیرگذار دارد باید تلاش در جهت اطلاع رسانی حول این محور باشد که مجلس بخشی از مسائل کشور را حل کرده و در مسیر حل مسئله بوده است. برای نمونه بازار خودرو مثل ارز متلاطم نشد بخاطر اینکه مجلس قانون گذاشت.
تسهیل در صدور مجوز کسب و کار و بحث بیمه ملوانان در منطقه ما باید تاکید شود چراکه از دستاوردهای ارزشمند مجلس است. در موضوع ته لنجی مجلس شورای اسلامی قانونی گذرانده تا منافع ته لنجی در جیب مردم محلی گذاشته است و این قانون از دستاوردهای مهم مجلس برای بومی ها است.
عکس
