سیاست / شناسه خبر: 62037 / تاریخ انتشار : 1398/12/20 17:12
|
راضیه اشعثی

تغییر در ژئوفاکتورهای طبیعی منابع آب شهرستان دشتستان

بوشهری ها | آب از نخستین واژگانی است که کودکان درخانواده بر زبان می‌آورند و با ورود به دبستان در مدرسه می آموزند. یکی از بزرگ ترین مشکلات دنیای امروزبشر همین واژه ساده و شفاف است

بوشهری ها /راضیه اشعثی |  آب از نخستین واژگانی است که کودکان درخانواده بر زبان می‌آورند  و با ورود به دبستان در مدرسه می آموزند. یکی از بزرگ ترین مشکلات دنیای امروزبشر همین واژه ساده و شفاف است که در عین بی رنگی ، هزاران  رنگ می‌آفریند ، مردمان اکثر نقاط دنیا با نبودش دست و پنجه نرم می‌کنند وبا بودنش نگران که مبادا کمیاب و نایاب شود . آب درهمه مناطق جهان به خصوص مناطق خشک که طبیعت بسیارحساس و شکننده است، کالای استراتژیک و ارزشمندی است . در جهان قرن بیست و یکم سروری از آن مردمانی است که مشکل آب نداشته باشند.  شاید انسان بتواند گرسنگی را تا مدتی تحمل کند اما با بی تابی تشنگی ، به سرعت از پا درمی آید، به همین دلیل آب همواره گرانیگاه و نقطه ثقل زندگی بوده است .

جایگاه آب برای کسانی که هرروزاز خواب برمی خیزند و برای شستشوی حیاط ، آبیاری باغچه  یا برای د وش گرفتن یا شستن  ظرف‌ها در آشپزخانه، یا...  شیر آب را  بازکرده و فعالیت های روزانه را از سر می گیرند ... یا با چرخانیدن شیرآب ، آب مورد نیاز صنایع و دام هایشان را تامین می کنند و همه این یاهای گوناگونی که  انجامش بدیهی است . ارزش و اهمیت آب کجاست؟ و چیست؟

وقتی از منابع آب صحبت می شود ، منظورآب‌های شیرین ناشی از بارش است یعنی مجموع باران ، برف و تگرگ  حتی شبنم و شرجی که بر برگ گل و پشت بام خانه ها می نشیند ، بارش های دریافتی به شکل آب های سطحی و زیر زمینی قابل استفاده می باشند .  برای درک اهمیت آب نیاز به ذکر آمار و ارقام است اما برای خوانش دلچسب این سطور،  با نگاهی به آب از زاویه دیگر از ارائه آمار و اعداد مربوط به آب های ناشی از بارش پرهیز می کنیم تا مهربانانه تر به همین میزان آب های در دسترس بسنده  شود و سراغ آب های شور دریاها نرویم . چراکه منابع آب شیرین در دسترس محدود و خواست ما نامحدود هست . قدری کم تر از 4/ درصد از کل آب های جهان به شکل آب های شیرین در رودخانه ها ، دریاچه ها ، مخازن طبیعی ، خاک ها، با تلاق ها و اتمسفر زمین و گیاهان در دسترس انسان امروزی است . بشر همواره سعی کرده است تا نیازهای آشامیدنی ، صنایع ، کشاورزی و دامپروری خود را از این آب ها تامین کند و به زندگی خویش رونق بخشند . رفتن به سراغ آب های شور هزینه بر، زمان بر و نیازمند تاسیسات آب شیرین کن می‌باشد که خود دارای معایب فراوان و اثرات نا مطلوب زیست محیطی بسیاربرای آبزیان و اکوسیستم دریاست.

به طور مسلم بارش در همه مکان ها و عرض های جغرافیایی یکسان نیست . در نواحی حاره ای و معتدل بارش بسیار خوب و شرایط متعادل و پایداری وجود دارد  تا زمینه ساز توسعه متوازن باشد، اما در عرض های میانه و مناطق کویری دور از دریاها و پشت کوه‌های بلند بارش بسیارکم و گاهی هیچ است . در بسیاری از نقاط جهان نظیرکشورما و نواحی خشک و بسیارخشک ، بارش کم تر از 240 میلی متر و اغلب پراکنده و رگباری و از سالی به سال دیگر متفاوت و نیز به صورت همرفتی و بسیارمحلی است . اهمیت بالای قابلیت اطمینان بارندگی در مناطق خشک ، نتیجه این واقعیت است که تقاضا و تامین آب اغلب بطور ناراحت کننده ای یکسان و حتی بیش بارش بوده است.

بطورکلی همواره فلات ایران به خصوص بخش‌های مرکزی و جنوبی آن با محدویت های منابع آبی روبرو بوده به همین دلیل  انسان سراغ ساخت سد و بندهایی بر روی رودخانه ها رفت یا با ابداع قنات و کاریز به استخراج منابع آبی ذخیره  شده در روزنه سنگ ها رفت همچنین برای ذخیره آب باران آب انبارها را بنا نمود و...

 

با این مقدمه ، دشتستان که ریشه در تاریخ دارد یکی از اقلیم ها ی خشک جهان با اعتدال هوا در فصل سرد وآفتاب درخشان است ، شاید به همین دلیل آریایی ها برای رهایی و گذراز سوزسرما، با کوچ زمستانی ، کاخ زمستان گذرانی خویش را در این مکان و سینه کش رشته زاگرس بر روی خاک های حاصل خیز مخروط افکنه ای بنا نمودند تا از کران تا کران دشت‌های دشتستان بهره گیرند.

وجود قابلیت های طبیعی فراوان و قرارگیری بخش  زیادی از شهرستان دشتستان در نواحی مسطح و جلگه ای با شرایط مساعد طبیعی ، خاک حاصل خیز، اراضی مخروط افکنه ای با  زهکشی مناسب ،  امکان توسعه کیفی نخیلات ، شرایط کشت مناسب جهت صیفی جات در فصول مختلف ، وجود رودخانه‌ها وآب زیر زمینی شیرین موجود در مخازن مخروط افکنه ای از دیرباز تا امروز عمده فعالیتشان کشاورزی بوده است بطوری که از گذشته  از نقش های اصلی شهر برازجان به عنوان مرکز شهرستان نقش کشاورزی بوده و این نقش را ایفا می نماید.

   شهرستان  دشتستان به لحاظ وسعت ،وسیع ترین شهرستان استان بوشهر با سه شکل ویژه توپوگرافی کوهستان ، دشت و جلگه  در نواحی خشک ایران و جهان بر روی عرض جنب حاره ای قرار گرفته است ، توامان موقعیت جغرافیایی شهرستان دشتستان با شرایط طبیعی واقلیمی از یک سو، افزایش جمعیت و نیاز به غذای بیش تر، اشتغال در بخش کشاورزی ، فشار بربنیان های زیستی آب و خاک از سوی دیگر   موجب تخریب محیط های طبیعی ، ازبین رفتن و نابودی پوشش گیاهی  ، شور شدن منابع آب و خاک ، کاهش آب در آبخوان ها ،عدم نفوذ پذیری خاک و پایین رفتن سطح ایستابی شده است  .

درچند دهه اخیر با افزایش سطح زیرکشت صیفی جات و محصولات گرمسیری در فصول مختلف وتوسعه سطح زیرکشت نخیلات، نواحی دشتی و جلگه ای شهرستان دشتستان ، با تنگناهای منابع آب مورد نیاز کشاورزی و شرب و مصرف خانگی، بالا بودن سطح آب زیرزمینی شور در پایین دست ها مانند دشت زیارت و کلل ، نبود سیستم زهکشی ، انفصال خاک و... روبرو بوده است. 

عدم آبخیزداری و ذخیره و جمع آوری منابع آب سطحی و رودخانه‌ها ، حفرچاه های عمیق و نیمه عمیق ،عدم آگاهی و فرهنگ صحیح مصرف آب در بخش‌های سه گانه کشاورزی ، صنعت و شرب ، سبب هدر رفت آب های شیرین ارزشمند می شود تا با وجود میزان بارش کم و محدود به فصل زمستان و دوره خشکی و گرمای طولانی در بیش از نه ماه از سال، تبخیر و تعرق بیش از بارش  این شهرستان را با بحران منابع آبی و دستبرد به آب های نامتعارف روبرو نماید.

حال شهرستان دشتستان قطب کشاورزی استان بوشهر می باشد که با وجود هزاران اصله نخل و تنوع محصولات گرمسیری با محدودیت و فقر منابع پایدارآب های سطحی و زیرزمینی روبروست بدین منظور جهت تامین نیازهای آشامیدن و کشاورزی به اجاره آب چاه های کشاورزی ، کف شکنی و بهره برداری از آب های نامتعارف روی آورده است و نیازبه تغییر نگرش در بخش کشاورزی بر اساس اصول آمایش سرزمینی و بهره گیری از روش های مناسب آبیاری و مصرف بهینه است .

اکنون منابع آب زیر زمینی بیشتر دشت های شهرستان دشتستان نظیر گلدشت، پشت پر، خون، طلحه- فاریاب، بوشکان، دهرود- تنگ ارم از لحاظ بیلان منفی و در حالت فوق بحرانی قرار دارند. و از لحاظ وضعیت منابع آب زیرزمینی شهرستان دشتستان با کسری مخزن بالاترین رتبه را در استان بوشهر داراست .


  تمامی آبخوان‌های  شهرستان دششتستان طی  سال های گذشته افت قابل ملاحظه ای داشته  و بعضی دشت ها بیش از 5/2 متر ثبت شده است .هر چند بخش کوهستانی شهرستان دشتستان به دلیل وجود ارتفاعات و حوزه آبریز استان فارس  منابع آب و روانآب های بیشتری دریافت می‌کند ، اما با برداشت حداکثری  بیشترین افت سطح ایستابی را دشت‌های بوشکان ، تنگ ارم، دهرود و گلدشت تجربه کرده اند. همچنان چاه های عمیق و بسیارعمیق  گلدشت ، آب سد رئیسعلی را زهکشی می نماید . بطورکلی  بهره و برداری بی رویه و حفر چاه های غیر مجاز و نیز خشکسالی های اخیر و کاهش نزولات جوی  از مهمترین بلایای منابع آب زیر زمینی و بیلان منفی دشت های  دشتستان می باشد.

منابع تامین آب آشامیدنی شهرستان دشتستان آن از خط آبرسانی کازرون ، خط کوثر ، چشمه های ساسان ومنابع زیرزمینی محلی تامین می‌شود که  با کاهش منابع آب زیرزمینی و آبدهی رودخانه‌ شاپور روبرو بوده است. پیشنهاد آب منطقه‌ای  شیرین سازی آب لب شور رودخانه‌های دالکی و شاپور، تثبیت انتقال آب ازخط آبرسانی کازرون با تعامل استان فارس می باشد. شیرین سازی آب رودخانه های دالکی و شاپور جهت مصرف خانگی و... حقاب پایین دست رودخانه و حقآب تالاب ها حدف شده و غلظت نمک ها ی موجود افزایش می یابد.

توزیع ناعادلانه منابع آب آشامیدنی ناشی از افزایش هدررفت آب شبکه‌های آبرسانی ، انتقال  شبکه آبرسانی  روستایی به آبفای شهری ،فرسودگی شبکه آبرسانی  ، اختلاف ارتفاع  و کاهش فشار آب می باشد، در این راستا مشارکت در صرفه جویی و پرهیز از اسراف ،  جدا سازی آب مصرفی از فضای سبز ، در صورت امکان عدم استفاده از پمپ برای برداشت آب از شبکه ، کوتاه کردن زمان برداشت آب و...ضروریست.  بدین منظور برای بهره برداری بهینه از منابع آب های سطحی و زیرزمینی ، باید ظرفیت منابع آب شناسایی و متناسب با ظرفیت موجود در بخش  های سه گانه شرب ، کشاورزی و صنعت مورد استفاده قرار گیرد .

 

آب را گل نکنیم ! در فرودست انگار کفتری می خورد آب ...

 

کلیدواژه

دشتستان

بحران آب

راضیه اشعثی

ارسال نظرات

captcha
کلینک زیبایی
نمایشگاه  پتروشیمی