آزمون تعیین رئیس جدید کمیسیون انرژی مجلس

بوشهری ها /صدیقه بهزادپور  : همزمان با نزدیک شدن به انتخاب رئیس جدید کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، تحرکات سیاسی، رایزنی‌ها و اظهارنظرهای مختلفی درباره این جایگاه کلیدی شدت گرفته است. جایگاهی که به زعم کارشناسان؛ با توجه به نقش مهم انرژی در اقتصاد ایران، امنیت ملی و معادلات ژئوپلیتیک، تنها یک صندلی پارلمانی نیست؛ بلکه نقطه تلاقی قدرت، منافع ملی و تخصص در حوزه‌ای راهبردی است و فردی که به این عنوان مزین می شود، باید پیش از همه چیز، در اندیشه انجام وظیفه خود به عنوان نمانده مرم باشد.

دلیل اهمیت  کمیسیون انرژی

به گزارش بوشهری ها به نقل از زوزنامه «رویداد پارس»، کمیسیون انرژی با توجه به اهمیت این حوزه در کشور به ویژه در شرایط کنونی و حکمرانی ناترازی انرژی در بخش های مختلف، از جایگاهی راهبردی برخوردار است. این کمیسیون وظیفه بررسی طرح‌ها و لوایح مربوط به نفت، گاز، برق، انرژی‌های تجدیدپذیر، آب، پتروشیمی و پالایشگاه‌ها را بر عهده دارد، قطعاً در کشوری که همچنان بخش بزرگی از درآمد ارزی‌ آن از نفت و گاز تأمین می‌شود و زیرساخت‌های صنعتی و مصرفی‌اش به شدت به این حوزه وابسته است، طبیعی‌ است که کمیسیون انرژی به یکی از حساس‌ترین بازوهای نظارتی و قانونی تبدیل شود. به گفته کارشناسان؛ این حساسیت نه تنها در ماهیت موضوعات، بلکه در میزان نفوذ و ریسک‌های همراه با آن نهفته است؛ جایی که منافع رانتی، فساد احتمالی، امضای طلایی، و بده‌بستان‌های سیاسی می‌تواند سرنوشت صدها هزار میلیارد تومان از منابع کشور را تغییر دهد.

شاخصهای تعیین کننده

تاکنون در دوره های مختلف مجلس، ریاست کمیسیون انرژی گاه در اختیار نمایندگانی با سابقه و دانش تخصصی بوده، و گاه نیز به چهره‌هایی سیاسی و غیرمتخصص واگذار شده که پیامدهایی متفاوتی برای عملکرد این کمیسیون به دنبال داشته است. از جمله می‌توان به برخی دوره‌ها اشاره کرد که علی‌رغم تأکید قانون بر شفافیت و تخصص، افراد فاقد دانش فنی یا بدون سابقه اجرایی مرتبط، تنها با لابی‌های سیاسی بر این جایگاه تکیه زدند؛ که نتیجه آن، کند شدن روند اصلاحات ساختاری در صنعت انرژی، تضعیف نقش نظارتی مجلس و حتی برخی تصمیمات پرهزینه برای منافع ملی بود، هرچند گاهی شاهد حضور افرادی با تخصصهای مرتبط اما ناکارآمدی در مدیریت و حاکمیت و چیره شدن رانتها در آن نیز بوده ایم.

ضرورت‌های تخصصی و اخلاقی

در حال حاضر مجلس در آستانه انتخاب رئیس جدید این کمیسیون قرار دارد، برخی از گروه‌های موثر در مجلس و بیرون از آن تأکید دارند که باید «فردی شایسته» و «دارای اشراف کامل بر حوزه‌های تخصصی» به این مقام برسد. این اشراف، تنها به معنای حفظ اصطلاحات فنی نیست؛ بلکه یعنی درک عمیق از سازوکارهای اقتصادی صنعت نفت و گاز، چالش‌های سرمایه‌گذاری، زنجیره پالایش و پتروشیمی، صادرات انرژی، فناوری‌های نوین انرژی و نیز تعاملات بین‌المللی و تنظیم‌گری است.  این در حالی است که، تجربه ثابت کرده که داشتن صرفاً تخصص کافی نیست، قطعاً  در شرایطی که اقتصاد انرژی در ایران مستعد رانت و فساد است، رئیس کمیسیون باید شخصیتی پاک‌دست، مستقل، فراجناحی و دور از جنجال‌های سیاسی باشد. در واقع، آنچه امروز بیش از هر زمانی نیاز داریم، «مدیریتی شفاف، حرفه‌ای و مقاوم در برابر فشارهای سیاسی و اقتصادی» است.

ویژگی‌های فرد اصلح

تقریباً تحلیلگران و برخی نخبگان بر این امر اتفاق نظر دارند که؛ فرد اصلح برای ریاست این کمیسیون بایدعلاوه بر پاکدستی و پرهیز از رانت و باندبازی سیاسی، دارای  دانش تخصصی و تحصیلات مرتبط در حوزه نفت، گاز، انرژی یا مهندسی‌های وابسته؛  سابقه اجرایی و میدانی در حوزه‌های مرتبط با انرژی (مانند وزارت نفت، شرکت‌های تابع، پالایشگاه‌ها، بخش خصوصی یا مدیریت پروژه‌های انرژی)، توان تعامل منطقی با دولت، وزارت نفت و سایر نهادهای اقتصادی و نظارتی، پرهیز از رفتارهای پوپولیستی و استفاده ابزاری از جایگاه برای کسب محبوبیت زودگذر،  درک عمیق از سیاست‌گذاری عمومی، فهم قانون و چارچوب‌های بودجه‌ای کشور، توان اقناع نمایندگان دیگر و ایجاد اجماع درون کمیسیون برای تصمیم‌سازی صحیح، بررسی معاملات سیاسی اقتصادی منطقه و ... باشد. به عبارتی، کمیسیون انرژی نباید به حیاط خلوت هیچ حزب، جناح یا جریان خاصی تبدیل شود، بلکه رئیس این کمیسیون باید نماینده همه ملت، نه صرفاً برآیند چانه‌زنی‌های پشت‌پرده باشد.

چالش‌های پیش‌روی کمیسیون انرژی در دوره جدید

بر اساس این گزارش، با توجه به شرایط فعلی کشور و ناترازی های متعدد، رئیس آینده کمیسیون با مسائل پیچیده‌ای مواجه است که نیاز به بررسی و اقدامات عملیاتی در تعامل مناسب با دولت است. از جمله این موارد می توان به؛ بحران سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز، چالش صادرات انرژی به ویژه در شرایط تحریمی، مساله ناترازی گاز در زمستان‌ها و خاموشی‌ها، فرسودگی شبکه پالایش و نیاز به نوسازی، توسعه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر، اصلاح ساختار یارانه انرژی، کنترل و نظارت بر پروژه‌های ملی مانند پالایشگاه شهید سلیمانی یا فازهای پارس جنوبی و مهم‌تر از همه، بازگرداندن اعتماد عمومی به کارایی و سلامت نظام تصمیم‌گیری در حوزه انرژی و ... اشاره کرد. به گفته صاحبنظران؛ تنها فردی که بتواند هم از منظر تخصصی و هم از جنبه مدیریتی، کارآمد و بی‌حاشیه باشد، می‌تواند مدیریت این کمیسیون را از امواج بحران‌ها عبور دهد.

نه فقط یک صندلی، بلکه یک مسئولیت ملی

بر این اساس؛ انتخاب رئیس کمیسیون انرژی، انتخابی صرفاً سیاسی یا تاکتیکی نیست؛ بلکه انتخابی راهبردی با پیامدهای عمیق اقتصادی، اجتماعی و حتی زیست‌محیطی برای کشور است. از این رو باید به دور از «لابی‌گری‌های گروهی» و «انتصابات سفارشی»، فردی در این جایگاه بنشیند که بر ساختار فنی و چالش‌های حوزه انرژی اشراف داشته باشد و منافع ملی را بر منافع جناحی ترجیح دهد و همچنین توان دفاع از حقوق مردم و منابع ملی را در مواجهه با دولت، پیمانکاران و ذی‌نفعان خصوصی داشته باشد و قطعاً در کارنامه‌اش نشانی از شایبه‌های اقتصادی یا بازی‌های قدرت دیده نشود. بدیهی است؛ اگر انتخاب رئیس کمیسیون انرژی بر پایه شایسته‌سالاری و معیارهای دقیق انجام نگیرد، نه تنها فرصت‌های توسعه و اصلاح ساختاری از دست می‌رود، بلکه بر بی‌اعتمادی عمومی به نهادهای تصمیم‌گیر نیز افزوده می‌شود. به این ترتیب هم اکنون فرصتی برای نمایندگان است تا با انتخاب درست رئیس این کمیسیون، پیامی روشن به افکار عمومی با محتوایبازگشت به عقلانیت، تخصص و شفافیت و پاکدستی به همگان بدهد.