جامعه / شناسه خبر: 128763 / تاریخ انتشار : 1401/7/2 10:37
|
سمیه اسدی

توسعه آب شیرین کن ها ؛ تلخی کام دریاها

کمتر از یک ماه از کلنگ زنی پروژه آب شیرین کن نیروگاه اتمی بوشهر در هفته دولت می گذرد.پروژه ای که قرار است طی دو تا سه سال آینده

بوشهری ها /سمیه اسدی |  آیا ایجاد و گسترش آب شیرین کن‌ها، اثرات مخربی بر محیط زیست خلیج فارس خواهد داشت؟

کمتر از یک ماه از کلنگ زنی پروژه آب شیرین کن نیروگاه اتمی بوشهر در هفته دولت می گذرد.پروژه ای که قرار است طی دو تا سه سال آینده  70هزار مترمکعب آب شیرین مورد نیاز مردم بوشهر را تامین کند. این پروژه به همراه تاسیسات آب شیرین کنی که هم اکنون در جزیره شیف ، بوشهر ، کنگان و نوار ساحلی دشتی فعال هستند و همچنین تاسیسات آب شیرین کن وحدتیه ، مپنا ، سیراف - جم ، عسلویه و آب پخش که در حال اجراست این امیدواری را به وجود می آورد که چالش جدی کمبود آب در استان بوشهر را می توان از طریق شیرین سازی آب دریا حل کرد.

گویا مدیران استانی به همین تعداد آب شیرین کن بسنده نکرده و به دنبال گرفتن مجوز تاسیس آب شیرین کن های بیشتری در مناطق مختلف هستند به گونه ای که به نظر می رسد در آینده تاسیسات زیادی در ساحل دریا به منظور شیرین سازی احداث شود.

به نظر می رسد تامین آب که همواره از آن به عنوان " مطالبه کهن مردم استان بوشهر"  یاد می شود ، دستگاه‌های متولی در استان را بر آن داشته که پروژه های احداث آب شیرین کن در نوار ساحلی خلیج فارس را یک استراتژی در نظر بگیرند و بحران آبی موجود را به نحوی مدیریت کنند.فارغ از این که این موضوع می تواند در کوتاه مدت بخش بزرگی از این نیاز را جبران کند و حتی انجام چنین پروژه هایی بوشهر را از حیث خطوط انتقال و دریافت آب از استان های همجوار بی نیاز کند ، بد نیست نگاهی به اثرات توسعه آب شیرین کن‌ها در جوار دریا داشته باشیم و پیامدهای استفاده بی رویه از آنها را مد نظر قرار دهیم.

طی نیم قرن اخیر آب شور خلیج فارس کشورهای حاشیه آن را که در منطقه گرم و خشک کره زمین قرار داشته و از لحاظ منابع آب شیرین بسیار فقیر هستند به سمت فناوری شیرین سازی آب دریا سوق داده است.جالب آنکه بیشترین فعالیت مربوط به فرایند شیرین سازی آب در دنیا نیز در خلیج فارس و با مجموع ظرفیت تقریبی 11 میلیون متر مکعب در روز صورت می گیرد که حدود 45 درصد از ظرفیت تولید روزانه دنیا را به خود اختصاص داده است. در حال حاضر مهم ترین تولید کنندگان آب شیرین در منطقه خلیج فارس ، امارات متحده عربی ، عربستان و کویت هستند.

 گرچه شیرین سازی به عنوان تکنولوژی جدید به سرعت در منطقه در حال رشد است اما این مساله همواره با مخاطرات زیست محیطی همراه بوده است.شیرین نمودن آب های شور و لب شور که طی جداسازی نمک و سایر مواد معدنی از آب تحقق می گردد یک فرآیند صنعتی است که بخصوص نوع شیرین سازی به روش اسمز معکوس با پیامدهای منفی زیست محیطی همراه بوده که مصرف برق زیاد ، تخریب و شوری بیشتر دریا و نیز آسیب به محیط زیست جانداران دریایی از جمله مهم ترین این پیامدهاست. صرفنظر از بالا بودن هزینه تولید آب مصنوعی از طریق نمک زدایی و همچنین مصرف انرژی فراوان ، واقع شدن این تاسیسات در کنار دریا موجب از بین رفتن سخت پوستان دریایی نظیر میگو ، میکروارگانیسم ها و ارگانیسم های آسیب پذیری می شود که وجودشان نقش کلیدی در اکوسیستم های دریایی بازی می کند چرا که این تاسیسات با انتشار پساب بسیار شورتر از آب دریا از خروجی خود که به طور معمول در مناطق ساحلی تخلیه می کنند، به خصوص اکوسیستم های حساس در دریا را به شدت تحت تاثیر قرار داده و محیط زیست جانداران آب شور را از بین می برد.

 جالب است بدانیم شوری و حرارت، فاکتورهایی مهم و کنترل کننده برای توزیع گونه های آبزی ساکن آب‌های شور محسوب می شود. به همین دلیل بسیاری از جانورانی که محیط زیست آنها در گرو این دو فاکتور است در صورت تداوم شرایط نامناسب ناشی از تخلیه این پساپ ها دیگر قادر به ادامه حیات در این محیط نخواهند بود.

به عقیده کارشناسان به دلیل آن که آب دریا خود زیستگاه طیف وسیعی از موجودات دریایی و آبی می باشد، می بایستی طراحی محل برداشت آب یا ورودی پساب به داخل دریا به طور دقیق صورت پذیرد زیرا این امر موجب کاهش بسیاری از اثرات سوء زیست محیطی ناشی از مرگ و میر و آسیب موجودات دریایی بزرگ را فراهم می کند. اما با این حال باید توجه داشت که در مورد موجوداتی نظیر پلانکتون‌ها، تخم و لارو ماهی‌ها حتی با طراحی دقیق سیستم ورودی در محل برداشت آب نیز نمی‌توان این اثرات را از بین برد و معمولا سیستم های آب شیرین‌کن اثرات مخرب دراز مدت بر روی این گونه ها خواهد داشت.

بنابراین برای مناطقی همچون استان بوشهر که از کمبود آب رنج می برند باید به دنبال تکنولوژی مناسب تری برای شیرین نمودن آب بود چرا برخی روش های شیرین‌سازی مانند روش اسمز معکوس الکتریکی، با وجود مشکلات فراوان جوابگویی لازم را ندارند.

این سوال مطرح است که مدیرانی که تفکر شیرین سازی آب شور دریا را به عنوان یک استراتژی مهم در توسعه و دسترسی به منابع آب استان قرار داده اند ، این پروژ ها را با چه میزان حساسیتی به پیش می برند؟ و آیا به پیامدهای درازمدت آن در منطقه توجه دارند یا خیر؟

ممکن است پاسخ این باشد که تامین آب سالم و مورد نیاز انسانها اولویت مهم تری است نسبت به حفظ محیط زیست جانداران دریایی. اما حقیقت این است که فارغ از چالش زیست محیطی اکوسیستم دریا ، مساله تامین آب در این استان به خوبی مدیریت نمی شود.چه منابع آب موجود در استان که از آن به خوبی حفاظت نشده و از دست رفته و چه منابع آبی که از طریق خطوط لوله از استان های همجوار دریافت کرده است.

نکته مهم تر این که در استانی که از لحاظ منابع آبی فقیر محسوب می شود، در زمانی که بحث توسعه آب شیرین کن ها مطرح است ، چه نیازی به ساخت سد و دیگر سازه های مهندسی است؟آن هم استانی که در پایین دست حوضه آبریز واقع است و اکثر رودخانه های آن فصلی هستند.پرسش دیگر این است که آیا برای آبیاری نخیلات یا کنترل سیلاب های فصلی استان گزینه ای مقرون به صرفه تر از ساخت سد وجود ندارد؟ اگر مسئولان راه حل خروج از بحران آب در استان را احداث آب شیرین کن می دانند و پروژه پشت پروژه تعریف می کنند ، ساخت سد در این میان چه معنا می تواند داشته باشد؟بر فرض مثال که سدی مانند سد دالکی ساخته شود ، آیا آورد رودخانه دالکی این امید و انتظار را به وجود خواهد آوردکه سد را به مرحله آبگیری برساند و نخلستان‌های منطقه دشتستان از طریق آن آبیاری شوند. در حالی که می توان با مدیریت منابع سد رییسعلی دلواری و تعیین حقابه نخیلات پایین دست این سد ، مشکل تامین آب در بخش کشاورزی دشتستان را تا حد زیادی حل کرد.

این ها همه تنها گوشه‌ای از مدیریت چند پاره آب منابع در استان بوشهر است که دود آن در نهایت به چشم مردم استان خواهد رفت.

 از سویی دیگر مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان بوشهر اعلام می کند که میزان آب بدون درآمد استان حدود 40 درصد است. یک چهارم شبکه هفت هزار کیلومتری و نیمی از خط انتقال سه هزار کیلومتری آب استان فرسوده است. انشعابات غیرمجاز آب برای آبیاری باغ و دام و طیور از یک طرف و مصرف بیش از حد نیاز برخی مناطق روستایی در استان از طرف دیگر این پرسش را به ذهن متبادر می سازد که چرا دستگاه های متولی آب استان به جای ترمیم و رفع نقایص موجود در سیستم آبرسانی به روی مساله احداث آب شیرین کن متمرکز شده اند؟ آن هم در شرایطی که ساخت و تاسیس هر واحد آب شیرین کن به بهایی گزاف تمام می شود؟

این گونه به نظر می رسد که مسئولان چشم خود را به روی انشعابات غیرمجاز آب و شبکه فرسوده بسته‌اند و آن را مشکلی لاینحل قلمداد کرده و به احداث آب شیرین کن ها روی آورده اند. این رفتار منفعلانه دستگاه‌های متولی آب در برابر کسانی که ناعادلانه از منابع آب استان برای آبیاری باغ و نخلستان و دام و تامین آب بیش از نیاز ویلاها و خانه باغ های شخصی استفاده می کنند به هیچ وجه قابل توجیه و پذیرش نیست.

مساله مهم دیگری که با زندگی مردم بوشهر و دیگر شهرهای استان عجین شده و چالش بزرگ روزمره آنهاست ، قطعی مکرر آب است که گاه چندین روز متوالی به طول می انجامد.مردم ناچارند برای روزهای بی آبی ، آب ذخیره کنند. این مشکل سالهاست گریبانگیر مردم این استان است. شرکت آب منطقه ای بوشهر می گوید مشکلی برای تامین آب مورد نیاز مردم وجود ندارد ، این شبکه آبرسانی ست که فرسوده است. از آن طرف شرکت آب و فاضلاب استان ضمن تایید فرسوده بودن شبکه اعلام می دارد که فرسودگی در حدی نیست که به قطعی های مکرر منجر شود. این دو نهاد متولی آب استان مدام توپ را به زمین همدیگر می اندازند و این بازی سالهاست ادامه دارد.  

پس به جای آنکه از یک طرف انرژی و هزینه زیادی را صرف تولید برق و راه اندازی تاسیسات آب شیرین کن کنیم و از طرف دیگر اکوسیستم دریا را تخریب کنیم ، بهتر این بود که مدیریت بهینه منابع آّبی موجود را به عنوان استراتژی اصلی به کار گیریم.

احداث آب شیرین کن وقتی قابل توجیه است که با وجود رفع تمام نواقص شبکه و ترمیم خطوط انتقال و جمع آوری انشعابات غیرمجاز و مدیریت یکپارچه منابع آب ، باز هم کمبود آب احساس شود. اگر کشورهای حاشیه خلیج فارس سالهاست که از این تکنولوژی استفاده می کنند بخاطر این است که جز آب دریا منبع تامین آب دیگری ندارند و زندگی مردم آن مناطق در گرو شیرین سازی آب دریاست. هر چند که امروزه کشورهایی مثل عربستان به دنبال توسعه نوع جدیدی از آّب شیرین کن های خورشیدی است که از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفعه بوده و مصرف انرژی کمتری به همراه دارند.

در یک جمع بندی می توان گفت عدم مدیریت مناسب منابع آب از گذشته تا به امروز باعث شد تا نتوانیم از منابع آب موجود به خوبی حفاظت کنیم. اکنون که به گزینه احداث آب شیرین کن با تمامی هزینه های گزاف اقتصادی و نیز مخاطرات زیست محیطی آن رضایت داده ایم ، حداقل به فکر جا نمایی درست آنها باشیم و بپذیریم که پروژه های احداث آب شیرین کن تنها یک راه حل کوتاه مدت در مدیریت منابع آب استان محسوب می شود.

 

 

کلیدواژه

آب شیرین کن ها

بحران آب

استان بوشهر

خلیج فارس

ارسال نظرات

captcha
کلینک زیبایی
نمایشگاه  پتروشیمی