یادداشت | حسین صداقت
بوشهری ها / حسین صداقت |برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران اهدافی بلندپروازانه در حوزه انرژی، به‌ویژه صنعت گاز، تعیین کرده است. طبق این برنامه، تولید گاز باید تا پایان دوره به ۱.۳۸ میلیارد مترمکعب در روز برسد تا نیازهای داخلی کشور تامین شده و از کمبود انرژی جلوگیری شود. این هدف بلندپروازانه، نه‌تنها برای تامین نیازهای داخلی، بلکه برای توسعه صادرات، امنیت انرژی و حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی گاز حیاتی است. بااین‌حال، بررسی روندهای کنونی و داده‌های موجود نشان می‌دهد که تحقق این هدف به دلیل چالش‌های متعدد، بسیار دشوار و حتی در شرایط فعلی غیرممکن به نظر می‌رسد و فاصله عمیقی میان آرزوهای این سند و واقعیت های کنونی صنعت گاز کشور وجود دارد. این شکاف به وضوح حاکی از ضرورت بازنگری در سیاست‌گذاری‌ها و تمرکز بر مدیریت بهینه انرژی است.
طبق آمار منتشرشده از بخش دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، پیش‌بینی می‌شود تولید روزانه گاز در سال ۱۴۰۳ حدود ۷۲۵ تا ۷۵۰ میلیون مترمکعب باشد. این رقم حتی کمتر از هدف‌گذاری کوتاه‌مدت است و تامین نیازهای داخلی و صادراتی کشور را با چالش مواجه می‌سازد. افزون بر این، بخش عمده گاز مصرفی کشور از میدان گازی پارس جنوبی تامین می‌شود، میدانی که وارد نیمه دوم عمر خود شده و با افت طبیعی فشار و کاهش تولید مواجه است. افت فشار در این میدان، که بیش از ۷۰ درصد گاز ایران را تامین می‌کند، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان برای تجهیزاتی مانند کمپرسورهای فشارافزا و فناوری‌های پیشرفته است. با توجه به محدودیت‌های مالی و تحریم‌های اقتصادی، دستیابی به این فناوری‌ها و جذب سرمایه‌گذاری و تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه بسیار دشوار به نظر می‌رسد.
علاوه بر این، هدررفت گسترده گاز در مراحل مختلف تولید، انتقال و مصرف نیز چالشی جدی به شمار می‌رود. داده‌ها نشان می‌دهند که بیش از ۴۰ درصد گاز تولیدی در کشور تلف می‌شود، که این میزان هدررفت به‌دلیل ضعف در زیرساخت‌ها، فناوری‌های قدیمی و مصرف غیرکارآمد رخ می‌دهد. تاسیسات فرسوده، نبود خطوط لوله استاندارد، و ناکارآمدی فناوری‌های استفاده شده در تولید و انتقال، سهم عمده‌ای در این اتلاف انرژی دارند. در بخش صنعتی، نیروگاه‌ها و صنایع به‌دلیل استفاده از تجهیزات قدیمی، بازدهی پایین دارند. در بخش خانگی نیز قیمت پایین گاز و نبود فرهنگ مصرف بهینه، باعث مصرف بیش‌ازحد شده است.
وابستگی شدید به گاز در سبد انرژی کشور، یکی دیگر از چالش‌های مهم است. بیش از ۷۰ درصد از انرژی مصرفی ایران از گاز تامین می‌شود و این وابستگی شدید هرگونه کاهش تولید را به بحرانی جدی تبدیل می‌کند. نبود تنوع در سبد انرژی و توسعه نیافتن منابع تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی، فشار بر صنعت گاز را دوچندان کرده است.
برای رفع این چالش‌ها و کاهش فاصله میان اهداف و واقعیت‌ها، اقدامات متعددی می‌توان انجام داد. نخست، استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای حفظ و افزایش بهره‌وری مخازن گازی ضروری است. ایران باید از توان داخلی و همکاری با شرکت‌های بین‌المللی بهره گیرد تا به فناوری‌های موردنیاز دست یابد. ارتقای سیستم‌های پالایشگاهی، کاهش تلفات در مراحل فرآوری، و به‌روزرسانی زیرساخت‌های انتقال از جمله اقدامات ضروری است.
علاوه بر این، مدیریت یکپارچه انرژی می‌تواند نقش بسزایی در کاهش هدررفت گاز داشته باشد. اصلاح تعرفه‌های انرژی، استفاده از سیستم‌های هوشمند برای مدیریت تقاضا و توزیع، و آموزش عمومی برای ارتقای فرهنگ مصرف انرژی، می‌تواند میزان هدررفت را به شکل قابل‌توجهی کاهش دهد. همچنین، تنوع‌بخشی به سبد انرژی با توسعه منابع تجدیدپذیر، نظیر انرژی خورشیدی و بادی، می‌تواند از وابستگی به گاز بکاهد و سبد انرژی کشور را پایدارتر کند. ایران با دارا بودن مناطق آفتابی و بادخیز، پتانسیل بالایی برای تولید انرژی خورشیدی و بادی دارد. سرمایه‌گذاری در این بخش و توسعه این منابع می‌تواند بخشی از تقاضای انرژی را تامین کند و فشار بر منابع گازی را کاهش دهد.
یکی دیگر از اقدامات مهم، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است. رفع تحریم‌ها، کاهش موانع بوروکراتیک، ارائه تضمین‌های مالی و حقوقی و و ایجاد محیطی امن برای سرمایه‌گذاران می‌تواند منابع مالی لازم برای توسعه صنعت گاز را فراهم کند. در نهایت، اصلاحات ساختاری و سیاست‌گذاری کلان نیز ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. تدوین استراتژی‌های بلندمدت، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، و ایجاد نهادهای هماهنگ‌کننده برای مدیریت صنعت گاز، از جمله اقداماتی است که می‌تواند بهره‌وری و پایداری را در این حوزه افزایش دهد.
با توجه به شکاف عمیق میان اهداف برنامه هفتم توسعه و واقعیت‌های موجود، ضروری است که به‌جای دنبال کردن اهداف غیرواقعی، بر حفظ سطح فعلی تولید و کاهش هدررفت تمرکز شود. مدیریت هوشمندانه، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، و اصلاحات ساختاری می‌تواند گام‌های اساسی برای پایداری انرژی کشور باشد. دستیابی به این اهداف نیازمند تغییر نگرش و اتخاذ سیاست‌های علمی و راهبردی است تا صنعت گاز ایران را در مسیر توسعه پایدار قرار دهد./ روزنامه رویداد پارس
عکس
