ابهام در برنامه های دولت برای حل ناترازی انرژی؛
بوشهری ها /*احسان انصاری - با وارد شدن به ماه شهریور و کاهش نسبی دمای هوا این پرسش برای افکار عمومی مطرح است که آیا بحران ناترازی انرژی که در تابستان خود را به شکل بی آبی و قطعی برق نشان داد قرار است در زمستان و به شکل قطعی گاز خود را نشان بدهد؟پاسخ قطعی به این سوال دشوار است اما شواهد و قرائن نشان می دهد احتمال تشدید بحران انرژی در زمستان و قطعی گاز نیز وجود دارد.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که ایران با بحران و کسری شدید گاز در زمستان ۱۴۰۴ روبرو خواهد بود زیرا ناترازی شدید بین تولید و مصرف گاز با توجه به نبود سرمایه‌گذاری کافی در توسعه و نگهداری زیرساخت‌ها وجود دارد. وابستگی بالای صنعت برق کشور به گاز، ناتوانی در تأمین نیازهای روبه‌رشد مصرف، و عدم اصلاح الگوی مصرف از دلایل اصلی این بحران هستند.
درحال حاضر ضریب نفوذ گاز در کشور بیش از ۹۵ درصد است و حدود ۸۰ درصد نیروگاه‌های ایران برای تولید برق به گاز وابسته‌اند. در حالی که میانگین جهانی این وابستگی تنها حدود ۲۳ درصد است. این اختلاف قابل توجه نشان می‌دهد که هرگونه اختلال در تأمین گاز می‌تواند به‌سرعت به سایر بخش‌های اقتصادی و صنعتی سرایت کند.کارشناسان معتقدند که تنوع بخشی به سبد انرژی و توسعه ظرفیت‌های جایگزین باید به اولویت تبدیل شود؛ چرا که ادامه روند فعلی فشار مضاعفی را در سال‌های آینده بر شبکه انتقال و نیروگاه‌ها وارد خواهد کرد.
برنامه ریزی کوتاه مدت دولت در سال گذشته
سال گذشته به دلیل کمبود منابع و فشار بالای تقاضا تعمیرات اساسی تجهیزات و خطوط انتقال تا آبان ماه ادامه پیدا کرد؛ موضوعی که به گفته توکلی، مدیرعامل شرکت ملی گاز، در تاریخ این شرکت بی‌سابقه بوده است. بخشی از این تعمیرات حتی به‌صورت آنلاین و با پذیرش ریسک مهندسی انجام شد. در خط هشتم سراسری، با وجود شناسایی ۱۲ ترک جوش، عملیات بدون توقف انتقال گاز و با رعایت استانداردهای ایمنی اجرا شد.همچنین موعد تعمیرات ۲۲ واحد توربوکمپرسور سپری شده بود اما با مدیریت ریسک، این واحدها از مدار خارج نشدند و توان عملیاتی آنها تا ۲۱ درصد افزایش یافت. این اقدامات باعث شد بیش از ۲۰۸ توربوکمپرسور به‌طور همزمان در سرویس باشند؛ با این حال، کارشناسان تأکید می‌کنند که این رویکرد راه‌حل موقت بوده و نمی‌تواند جایگزین سرمایه‌گذاری در نوسازی تجهیزات و توسعه ظرفیت تولید شود.
یکی از مهم‌ترین چالش‌های زمستان گذشته، ناترازی روزانه ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون مترمکعبی گاز بود. کسری که می‌توانست شبکه انتقال را با بحران جدی مواجه کند. برای مدیریت شرایط، شرکت ملی گاز ۵۰ گروه عملیاتی ۲۴ساعته را در نقاط حساس مستقر کرد تا جریان پایدار گاز تا ورودی شهرها حفظ شود.این اقدام‌ها موجب شد قطعی گسترده برای مشترکان خانگی رخ ندهد اما توکلی تأکید کرده که این موفقیت به معنای رفع ریشه‌ای مشکل نیست، چرا که ناترازی انرژی در کوتاه‌مدت قابل حل نخواهد بود و تداوم این وضعیت امنیت انرژی کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
پیامدهای ادامه بحران ناترازی انرژی در زمستان
به نظر می‌رسد که کاهش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی، فرسودگی شبکه‌های تولید و توزیع و عدم بهینه‌سازی مصرف، همگی به این بحران دامن زده و تبعاتی فراتر از بخش‌های تولیدی، معیشت مردم و حوزه خدمات بر جا خواهند گذاشت. اثرات این ناترازی در زمستان پیش رو نه‌تنها بر تولید ملی و تراز تجاری، بلکه بر بازار سرمایه و اعتماد عمومی نیز به شدت تأثیرگذار خواهد بود.
ناترازی گاز، به ویژه بر صنایع بزرگ انرژی‌بر نظیر فولاد، پتروشیمی و سیمان، که اصلی‌ترین مصرف‌کنندگان گاز در کشور هستند، آسیب‌های جدی وارد می‌کند. این صنایع سهم بزرگی در تولید و صادرات غیرنفتی دارند و کاهش یا قطع گاز، تولیدات آنها را مختل کرده و بازارهای صادراتی ایران را با خطر از دست رفتن مواجه می‌کند. کاهش ظرفیت یا توقف تولید در این صنایع، به معنای کاهش درآمدهای ارزی و وابستگی بیشتر به واردات است؛ پدیده‌ای که موجب کاهش تراز تجاری و فشار بیشتر بر منابع ارزی خواهد شد.
بخش خدمات و مشاغل کوچک نیز که بسیاری از آنها به‌طور مستقیم به انرژی گاز برای فعالیت‌های روزانه وابسته‌اند، از این ناترازی آسیب خواهند دید. کسب‌وکارهایی چون رستوران‌ها، نانوایی‌ها، مجتمع‌های تجاری و حتی مشاغل کوچک خانگی، با کاهش یا قطع گاز دچار اختلال جدی می‌شوند. در شرایطی که این بنگاه‌ها به دلیل رکود اقتصادی، افزایش هزینه‌ها و مشکلات تأمین کالاهای اساسی، به سختی به فعالیت خود ادامه می‌دهند، محدودیت‌های جدید در تأمین گاز به احتمال زیاد بسیاری از این مشاغل را به مرز تعطیلی می‌کشاند.
باید توجه داشت که افزایش تولید به تنهایی پاسخگوی نیاز روبه رشد مصرف نیست و بدون اصلاح الگوی مصرف، چالش ناترازی همچنان ادامه خواهد داشت. در همین راستا، شرکت ملی گاز اقدام به اجرای مشوق‌هایی برای بهینه‌سازی مصرف کرده است. از جمله این اقدامات می‌توان به بهبود راندمان بخاری‌ها و تجهیزات گرمایشی، استفاده از در و پنجره‌های دوجداره برای کاهش اتلاف انرژی، پرداخت نقدی مشوق‌ها بدون تحمیل بار مالی به دولت و عرضه بیش از ۸۰۰ میلیون مترمکعب گاز در بورس انرژی در قالب گواهی صرفه‌جویی اشاره کرد. هرچند این طرح‌ها در کوتاه‌مدت می‌تواند اثرگذار باشد، اما بدون تدوین برنامه‌ای جامع برای کاهش شدت مصرف انرژی، خطر ناترازی همچنان پابرجا خواهد ماند.
*روزنامه نگار
عکس
