بوشهری ها /پدیده سوزاندن گاز‌های همراه نفت یا همان فلرینگ سال‌هاست که به‌عنوان یکی از معضلات زیست‌محیطی و اقتصادی صنعت نفت ایران مطرح است. در حالی که فلر‌ها به‌عنوان بخشی از تجهیزات ایمنی پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی نقشی حیاتی در جلوگیری از انباشت فشار و وقوع حوادث دارند، اما استمرار استفاده گسترده از آنها به معنای هدررفت حجم عظیمی از منابع انرژی و انتشار گسترده آلاینده‌هاست.
طبق گزارش‌های بین‌المللی، ایران با فلرینگ سالانه حدود ۱۸.۴ میلیارد مترمکعب، پس از روسیه رتبه دوم جهان را در این زمینه دارد. این رقم به معنای از دست رفتن سرمایه‌ای است که می‌توانست در چرخه تولید انرژی، خوراک صنایع پتروشیمی و حتی صادرات مورد استفاده قرار گیرد. از همین رو، جمع‌آوری گاز‌های همراه نفت و کاهش مشعل‌سوزی در سال‌های اخیر به یکی از اولویت‌های راهبردی وزارت نفت تبدیل شده است.
حسن عباس‌زاده، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، در آیین قرعه‌کشی پویش کاهش ۱۰ درصدی مصرف انرژی با اشاره به عزم جدی دولت در این زمینه گفت: «رئیس‌جمهوری و وزارت نفت تاکید مضاعفی بر جمع‌آوری گاز‌های مشعل دارند. پایش و جمع‌آوری مشعل‌ها در دست اقدام است. ان‌جی‌ال ۳۱۰۰ به بهره‌برداری رسید و فاز دوم ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ نیز به بهره‌برداری می‌رسد. با اقدام‌های هلدینگ خلیج فارس در پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس و پتروشیمی مارون امسال ۲۱ میلیون مترمکعب گاز به شبکه برمی‌گردد و امیدوارم در سال‌های آینده مشعل‌سوزی نداشته باشیم.»
به گفته عباس‌زاده، تا پایان ۱۴۰۵ گاز‌های مشعل همراه نفت به‌طور کامل جمع‌آوری می‌شود و برای ارزش افزوده آفرینی به ان‌جی‌ال‌ها و طرح‌های پتروشیمی تخصیص داده می‌شوند.
اما آمار‌های میزان جمع‌آوری گاز‌های همراه موضوع دیگری را نشان می‌دهد. جواد اوجی، وزیر پیشین نفت، در تیرماه ۱۴۰۳ و همزمان با آیین بهره‌برداری از ۱۷ طرح کلان صنعت نفت اعلام کرد که «وزارت نفت توانست روزانه ۱۶ میلیون مترمکعب گاز همراه مشعل را جمع‌آوری کند.»
این رقم نسبت به وضعیت پیش از سال ۱۴۰۱ رشد چشمگیری داشت، اما همچنان با هدف جمع‌آوری ۱۸ میلیارد مترمکعب گاز فلر فاصله قابل‌توجهی وجود دارد. بر اساس گفته‌های هوشنگ فلاحتیان، معاون پیشین وزیر نفت، این میزان در سال ۱۴۰۱ به ۸.۲ میلیون مترمکعب در روز رسیده بود.
اکنون با دستیابی به رکورد ۱۶ میلیون مترمکعب در روز، می‌توان گفت که سالانه حدود پنج میلیارد و ۸۴۰ میلیون مترمکعب گاز همراه نفت از طریق پروژه‌های جمع‌آوری به شبکه بازمی‌گردد. این رقم فاصله‌ای معنادار با کل حجم گاز‌های مشعل ایران یعنی ۱۸ میلیارد مترمکعب دارد.
با توجه به این‌که رقم فعلی حدود ۵.۸ میلیارد مترمکعب در سال است، پرسش اصلی این است که آیا می‌توان تا پایان سال ۱۴۰۵ به جمع‌آوری کامل معادل ۱۸ میلیارد مترمکعب دست یافت؟ تحقق چنین هدفی مستلزم آن است که در کمتر از دو سال، ظرفیت جمع‌آوری بیش از سه برابر افزایش پیدا کند.
از یک سو، بهره‌برداری از طرح‌های جدید کاهش فلرسوزی و توسعه زیرساخت‌ها در مجتمع‌هایی نظیر بیدبلند خلیج فارس، پالایشگاه‌های غرب کارون و پتروشیمی‌های مرتبط می‌تواند ظرفیت تازه‌ای ایجاد کند. همچنین برنامه وزارت نفت برای بهره‌گیری از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و مشارکت هلدینگ‌های بزرگ پتروشیمی، پشتوانه‌ای جدی برای تسریع پروژه‌ها محسوب می‌شود.
اما از سوی دیگر، چالش‌های مالی، محدودیت‌های تحریمی در تامین تجهیزات پیشرفته و ضرورت تکمیل خطوط انتقال می‌تواند روند پیشرفت را کُند کند. تجربه گذشته نیز نشان داده که بسیاری از پروژه‌های صنعت نفت و پتروشیمی به دلایل فنی و مالی با تاخیر مواجه می‌شوند.
جمع‌آوری کامل گاز‌های همراه نفت تنها یک اقدام زیست‌محیطی نیست، بلکه ارزش اقتصادی قابل توجهی نیز به همراه دارد. بخش عمده این گاز‌ها می‌تواند به‌عنوان خوراک در صنایع پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرد و زنجیره‌ای از محصولات با ارزش افزوده بالا را ایجاد کند.
افزون بر این، تزریق این حجم گاز به شبکه ملی می‌تواند در تامین پایدار انرژی کشور به‌ویژه در فصل زمستان کمک‌کننده باشد و این موضوع منجر به کاهش قطعی گاز پتروشیمی‌ها شود. به این ترتیب، زمینه صادرات گاز یا محصولات پتروشیمی افزایش می‌یابد. از منظر زیست‌محیطی نیز کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن و سایر آلاینده‌ها، همسو با تعهدات بین‌المللی ایران در زمینه کاهش شدت انتشار خواهد بود.
رسیدن به هدف بلندپروازانه پایان مشعل‌سوزی تا سال ۱۴۰۵ نیازمند سرمایه‌گذاری گسترده، مدیریت دقیق پروژه‌ها و رفع موانع فنی و مالی است که با توجه به تحریم‌های آمریکا و احتمال بازگشت تحریم‌های سازمان ملل در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این بدان معناست که همچنان ممکن است پتروشیمی‌ها با کمبود خوراک گازی روبه‌رو باشند.
تحقق کامل این هدف نه‌تنها به معنای صرفه‌جویی و ایجاد ارزش افزوده در صنعت پتروشیمی خواهد بود، بلکه تصویری تازه از صنعت نفت و پتروشیمی ایران در مسیر توسعه پایدار به نمایش می‌گذارد. در غیر این صورت، نه‌تنها سوزاندن این ثروت ملی ادامه می‌یابد، بلکه کمبود خوراک گازی پتروشیمی‌ها بیش از پیش تشدید می‌شود.
عکس
