بوشهری ها /امیر محسن اختری- دیربازی است ایرانیان شهره به گرامی‌داشت بهاران و نوروزانند؛ این مردم همیشه سرسبز و با نشاط و دنبال سرحالی ها بودند و با سرمای شدید و شب های دراز بی سبزه‌ی زمستان میانه خوبی نداشتند؛ منجمین ایرانی اصول مند و در رقابت با برترین منجمین جهان، شب یلدا را شبی نحس می‌دانستند. در کتب نجوم ایران باستان که کتاب روضة المنجمین آن کتاب قرن پنجمی چکیده‌ی جذاب بسیاری از آنان است نوشته شده که حوادث نجومی هر ماه شمسی را با ورود خورشید به اولین درجه‌ی آن برج پیش‌بینی می‌کرده‌اند و به آن طالع استقبال یا تحویل می‌گفته‌اند پس به طور مثال شروع دی نمایانگر تمام دی بوده است و شروع سال که همان ورود خورشید به برج حمل است نمایانگر تمام سال بوده است که موجب می‌شده بگویند سالی که نکوست از بهارش پیداست؛ آنان خورشید را بر اساس روابطی که با ستارگان دیگر داشته و برخی مولفه‌های دیگر نیک‌حال و بدحال تصور می‌کرده‌اند و مثلا می‌گفتند اگر خورشید نیک‌حال وارد برج حمل شود: «نیکوحال و نیکوسفر است و منفعت یابد و نام نیکو برگیرد» ولی اگر خورشید بدحال وارد برج حمل شود: «غمی برد از جهت سفر و بدی دین و اعتقاد» ؛ جالب است بدانید برای تمام بروج هم خورشید نیک حال و هم بدحال را همراه توضیحاتشان ذکر می‌کنند ولی وقتی نوبت به برج جدی که خورشید حین ورود به آن آغاز کننده‌ی دی ماه است را نام می‌برند می‌نویسند فرقی بین خورشید نیک حال و بدحال آن نیست و حکمش این است : «علل ناراحتی و غم ظاهر شود و نامش تنزل پیدا کند و محتاج رفع حاجت از قوم پست شود».
مطلب دیگری که در کتب نجوم ایرانی بوده است این است که بین ستارگان روابط قائل می‌شدند که بیشترین روابط استفاده شونده : مقارنه، مقابله، تربیع، تسدیس و تثلیث بوده است که به ترتیب ۰، ۱۸۰، ۹۰، ۶۰، ۱۲۰ درجه بوده‌اند. مثلا وقتی خورشید مشرق در حال طلوع باشد و مریخ در محلی باشد که وقتی خورشید آنجاست ظهر است می‌گفتند بین خورشید و مریخ رابطه‌ی تربیع وجود دارد زیرا ۹۰ درجه بینشان فاصله بوده است. درباره این روابط نظراتی داشته‌اند از جمله اینکه رابطه های مقارنه و مقابله و تربیع دشمنی ستارگان است و رابطه‌های تسدیس و تثلیث دوستی ستارگان است. امروزه منجمین تنجیم باستانی ایرانی برای دیدن روابط دوستی زن و مرد از روابط دوستی تسدیس استفاده می‌کنند تا ببینند حین تولد زن و مرد چقدر ظرفیت ازدواج با یکدیگر داشته‌اند. یا برای دشمنی سیاسی و دولتی بین دو حکومت نگاه می‌کرده اند مشتری این دو حکومت در کدام رابطه نسبت به مشتری حکومت دیگر در حین تولد هر دو است و دشمنی و دوستی آنان را در ابعاد سیاسی خاصی محک می‌زده اند. حال می‌دانیم خورشید در شب یلدا حدود ۹۰ درجه در سمت مغربی تر نسبت به خورشید در حین اعتدال بهاری است و این یعنی تربیع بین دو جایگاه خورشید دارد که آن دو را از نظر معنایی متضاد هم می کند حال سوال اینجاست چرا امروزه مردم به اشتباه شب یلدا که از نظر نجوم باستانی ایران متضاد گرامی داشت نوروز است را گرامی می‌دارند؟! جوابش این است که مردم جشن را با سعادت و نحوست آن اشتباه گرفته‌اند و به اشتباه آن را تبریک می‌گویند! قضیه این است که این شب بسیار نحس شمارده می‌شده و در گذشته برخی از اقوام ایرانی برای دفع نحوست از روش های متفاوت تری استفاده می‌کرده اند مثلا اگر برای دفع نحوست در برخی جاها عبادت رایج بوده در خیلی جاهای ایران میهمانی و جشن انتخاب می‌شده است. یعنی دورهمی و میهمانی ترتیب می داده‌اند تا نحوست این شب طولانی را با کنار هم بودن و خوردن انار دفع کنند. امروزه بجای انار از هندوانه استفاده می‌شود که نادرست بوده و هندوانه رطوبت و سرمای بدن را بالا می‌برد و در طب به آن غلبه‌ی مزاج بلغم گفته می‌شود که برای شروع زمستان کاملا نامناسب است و اصلا در گذشته هندوانه در فصل زمستان برداشت نمی‌کرده‌اند و نبوده است بلکه انار بوده که در شب یلدا می‌توانسته استفاده شود.
مسئله دیگری که باعث می‌شده شب یلدا را نحس بشمارند و برعکس آن برخی ها هم آن را سعد بشمارند بحث اشتباه مردمی نبوده که جشن را مساوی تبریک گفتن گرفته‌اند بلکه این بوده که در گذشته آیین هایی متفاوت و گاها متضاد هم در ایران بوده است از جمله آیین میترایی ها که شب یلدا را ولادت الهه میترا یا همان الهه ی نور و خورشید می‌دانستند و میترا خدای آنان بود، آیین میترائیسم رواج بسیاری یافت به طوری که با زرتشتی بودن در ایران و با مسیحی بودن در در اروپا رقابت قدرتمندی داشت و موجب شد افراد زیادی از آیین میترائی در کلیساها نفوذ کنند و نماد ها و رسوم مهم میترائیسم را وارد آیین های زرتشتی ومسیحیت کنند و این احتمال وجود دارد که تغییر تقویم میلاد مسیح از تاریخ دیگر به شب یلدا از تلاش همان نفوذی های در آیین مسیحیت رخ داده باشد که پاپ گریگوری مخترع تقویم میلادی فعلی دنیا، آن را تثبیت کرد. میترا چه کسی بوده جای بحث زیاد دارد برخی او را الهه می‌نامند و برخی شیطان و قدمت پرستش او به هشت هزار سال پیش می‌رسد و آیینش در قرن چهارم میلادی که هر دینی جز مسیحیت در اروپا ممنوع بود به شدت سرکوب و کمرنگ گشت، بسیاری نمادهای میترائیان وارد مسیحیت شد از جمله صلیب که چرخ خورشید در بین میترائیان بود و درخت کاج و ناقوس و... میترائیسم همانطور که در آیین زرتشتی نفوذ کرده بود در مسیحیت نیز نفوذ کرده و جایگاه خود را هر چند زیرزمینی و مخفیانه پابرجا نگاه داشت حتی مراسم مصیبت مهر که مخصوص میترائیان در ایران بود امروزه به نام مصیبت مسیح در اروپا احیا شده است!
اینکه شب یلدا در اصل تولد میترا بوده و نه چیز دیگر کافیست لغت نامه علامه دهخدا را باز نمایید و کلمه یلدا را پیدا کنید : « واژه یلدا سریانی و به معنای میلاد است ، از آنجایی که ایرانیان شب یلدا را شب تولد ( الهه ) میترا می دانستند ، آن را با تلفظ سریانی اش پذیرفته اند »
بررسی شب یلدا این موجود شبیه سیزده به در! که به علت نحوست زیاد و روش خاص دفع نحوستش امروزه به اشتباه تبریک گفته می‌شوند را تا به اینجا به اتمام می‌رسانیم.
