تاثیر مکانیسم ماشه در ایران
بوشهری ها /*صدیقه بهزادپور – درحالیکه تقریباً فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمهای بین المللی قطعی شده است، اظهارنظرات و واکنشهای مختلفی در این زمینه از سوی مسئولان و کارشناسان در عرصه های مختلف شنیده می شود. این اقدام، که از سوی برخی قدرت‌های جهانی به عنوان ابزار فشار سیاسی و اقتصادی علیه ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، در نگاه اول باعث تشدید نگرانی های بسیاری می شود، اما با بررسیهای دقیقتر درمی یابیم که آنچه که هم اکنون از آن به عنوان مکانیسم ماشه یاد میشود، از مدتها قبل در حقیقت از زمانی که ترامپ برجام را پاره و تحریمهای جدید و شدیدتری را اِعمال کرد، علیه ایران به کارگرفته شد و کشورهای دیگر به جز معدودی، نیز با واهمه از اِعمال تحریمهای آمریکا، رابطه خود با ایران را بسیار محدودتر از قبل کردند و ایران نیز در این راستا، طی سالهای گذشته تجربه‌های مهمی در مدیریت تحریمها به دست آورده و مسیرهای جایگزینی برای کاهش اثرات فشارهای خارجی ایجاد کرده است که قطعاً در روزهای پساماشه ای نیز به کار خواهد گرفت.
این روزهای بیش از هر چیزی در گوشه گوشه ایران، صحبت از اسنپ بک و بازگشت تحریمهای بین المللی و تاثیر و یا خنثی بودن نسبی آن است که تا چند روز دیگر به احتمال زیاد عملیاتی خواهد شد، مگر آنکه معجزه ای رخ دهد! فعالسازی مکانیسم ماشه در شرایط کنونی و فشارهای آشکار و پنهان آمریکا و اسرائیل، باعث شده تا اروپا نیز همگام با آنها کمتر خواهان توافق یا به اصطلاح رسیدن به راه حلی دیپلماتیک در این زمینه باشد و طبیعتاً باعث واکنشهای سیاسی و اقتصادی گسترده در سطح بین‌المللی شده است. گروهی از تحلیلگران هشدار می‌دهند که فعال شدن این ابزار می‌تواند فشارهای اقتصادی را افزایش دهد و محدودیت‌های جدیدی برای فعالیت‌های ایران در عرصه جهانی ایجاد کند. اما برخی نیز بر این باور هستند که با توجه به اینکه تشدید تحریمها از زمان پاره شدن برجام، سالهاست که ایران را با این تهدیدها آبدیده کرده است، جای مانور اسنپ بک در صورت عملیاتی شدن را کمتر از آنچه که تصور می شود می دانند.
در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریمهای گسترده علیه ایران تجربه‌ای بی‌سابقه در تاریخ معاصر کشور ایجاد کرد. تحریمهای مذکور نه تنها ایران را در عرصه اقتصادی محدود کردند، بلکه فشارهای سیاسی و دیپلماتیک گسترده‌ای نیز بر تهران وارد ساختند. با این وجود، ایران توانست با اتخاذ سیاست‌های اقتصادی جایگزین، توسعه روابط با برخی کشورها، و ایجاد راهکارهای داخلی، اثرات تحریمها را کاهش دهد و به نوعی سقف فشارهای بین‌المللی را مدیریت کند. از این رو به باور برخی کارشناسان، تحریمهای جدید که در قالب مکانیسم ماشه اعمال می‌شوند، دیگر بارِ اولیه و شدید گذشته را ندارند، زیرا ایران تجربه و توانایی مقابله با آنها را پیدا کرده است.
در این میان بسیاری معتقدند؛ در وضعیت فعلی، تجربه ایران در ایجاد مسیرهای اقتصادی جایگزین طی دوران اِعمال تحریمهای آمریکایی، افزایش یافته است و توانسته ایم با توسعه روابط تجاری با کشورهای آسیایی، اروپایی و حتی برخی کشورهای همسو با سیاست‌های جهانی، فشار ناشی از تحریمها را کاهش دهیم، در این میان، حمایت کشورهایی مانند چین و روسیه از ایران نقش کلیدی داشته است. چین به عنوان یکی از مهمترین شرکای تجاری ایران، به صورت آشکار حمایت خود را از تهران اعلام کرده و این پیام را به جهان مخابره کرده است که فشارهای اقتصادی نمی‌تواند روابط تجاری و دیپلماتیک دو کشور را مختل کند، رویکردی که اخیراً پس از صحبتهای مطرح شده در باره اسنپ بک، باز هم از سوی چین و روسیه تکرار شده و قطعاً چنین حمایتی، علاوه بر اثر اقتصادی، پیام سیاسی مهمی نیز دارد و نشان می‌دهد که ایران در عرصه بین‌المللی تنها نیست.
با این وجود، با استناد به برخی از تحلیلگران و به درستی، فعال شدن مکانیسم ماشه همچنان اهمیت دارد و نباید به سادگی از کنار آن گذشت، چرا که این اقدام می‌تواند بر روابط ایران با کشورهای اروپایی و سایر قدرت‌های جهانی تأثیر بگذارد و در کوتاه‌مدت ایجاد تنش کند، ولی این افراد معتقدند که فشارهای حاصل از مکانیسم ماشه به دلیل تجربه و آمادگی ایران، سقف قابل توجهی نخواهد داشت و تأثیرات آن بیشتر جنبه سیاسی و نمادین دارد تا اینکه قدرت عملیاتی و اقتصادی داشته باشد. از سوی دیگر، ایران در سالهای اخیر به بکارگرفتن مسیرهای دیپلماتیک جایگزین همچون؛ مذاکرات دوجانبه و چندجانبه با کشورهای همسو، توسعه روابط اقتصادی و سرمایه‌گذاری مشترک، و ایجاد شبکه‌های مالی جایگزین، همگی نشان می‌دهد که ایران توانسته اثر تحریمها را تا حد زیادی کاهش دهد، و این رویکردها همگی بیانگر این است که تهران نه تنها به دنبال مقابله با فشارهای تحریم است، بلکه سعی دارد از فرصت‌های موجود برای توسعه اقتصادی و سیاسی بهره‌برداری کند. به اعتقاد گروه کثیری از صاحبنظران؛ فعال شدن مکانیسم ماشه بیش از هر چیز اهمیت نمادین دارد و نشاندهنده جدیت برخی قدرت‌ها در اعمال فشار سیاسی و اقتصادی است، ولی تجربه ایران در مدیریت تحریمها، توسعه روابط با کشورهای دوست و ایجاد راهکارهای داخلی، باعث شده است که این فشارها دیگر سقف جدیدی برای ایران ایجاد نکند. البته در این بین حمایت کشورهایی مانند چین نیز این پیام را تقویت می‌کند که ایران با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری هوشمندانه می‌تواند فشارهای بین‌المللی را مدیریت کرده و مسیر توسعه خود را ادامه دهد
*روزنامه نگار
عکس
