ضرورتهای برون رفت از بحران آب
بوشهری ها /صدیقه بهزاپور – روزنامه نگار/در هفته‌های اخیر، بحران کم‌آبی و کاهش ذخایر سدهای تأمین‌کننده آب، به یکی از موضوعات داغ کشور بدل شده است. در حالی که وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب بارها هشدار داده‌اند که سطح ذخایر آبی سدها نسبت به میانگین سال‌های گذشته به شدت کاهش یافته، برخی دیگر از گزارشهای غیررسمی و حتی ویدئوهایی که از سدها منتشر می‌شود، نشان از وضعیت نسبتاً مطلوب منابع آبی دارد. این تناقض در اطلاعات و روایت‌ها، نه‌تنها ابهام و سردرگمی میان مردم ایجاد کرده، بلکه به کاهش اعتماد عمومی به نهادهای مسئول منجر شده است. هرچند کاهش بارندگیها و قرارگیری ایران در خشکسالیهای پیاپی توقع بحران آب کنونی عجیب و غریب نیست، اما به نظر می رسد تنها راه برون رفت از شایعات داغ و پارادوکسهای کنونی، بازدید همگانی خبرنگاران از اکثر سدها ومنابع آبی خالی است تا حداقل فرصت خوبی برای محک راستی آزمایی دولت بر مبنای واقعیات و شفاف سازی فراهم آید و البته همزمان با نظارت بر فروش پمپ ومخازن آب، راه بر دلالان بحرانها و شایعه سازان بربندد.
تعطیلی‌های هفتگی و کاهش ساعات کاری
همزمان با افزایش دما و نگرانی از بحران آب در اکثر شهرها حداقل دولت یک روز در هفته را تعطیل کر یا ساعات کاری ادارات را کاهش داده تا از مصرف انرژی و آب بکاهد. همزمان با این امر وزارت نیرو نیز کاهش فشار آب را تنها چاره جلوگیری از قطع آب دانسته است که البته باعث شده تا آب به طبقات بالاتر نرسیده و باز هم به توصیه وزیر نیرو، برای بی آب شدن بهتر است موتور پمپ و البته پیش از آن، مخازن بزرگ آب را خریداری کنند تا انشالله به سلامت از تابستان امسال عبور کنیم.
رشد انفجاری قیمت پمپ‌ها و مخازن آب
همزمان با این توصیه دولت در کنار هشدارهای مکرر کاهش آب و .... و ضرورت استفاده از پمپ‌های تقویت فشار و مخازن ذخیره برای مقابله با اُفت فشار آب، شاهد افزایش ناگهانی قیمت این تجهیزات در بازار هستیم که بر اساس گزارشهای میدانی شاهد رشد ۳۰ تا ۷۰ درصدی قیمت پمپ‌های آب و مخازن پلی‌اتیلن در سراسر کشور هستیم. برخی کارشناسان و فعالان بازار معتقدند که این شرایط بستر مناسبی برای شکل‌گیری رانت و فعالیت دلالان فراهم کرده است؛ دلالانی که با احتکار یا خرید عمده تجهیزات، آنها را با قیمت‌های گزاف به مردم می‌فروشند. البته این وضعیت تداعی کننده بحران‌های مشابه در حوزه برق است که باز هم با توصیه دولتمردان مردم و فعالان اقتصادی برای جبران خاموشی ها وکمبود برق، توصیه به خرید موتور برق و ژنراتورهایی شدند که فقط چند ساعت بعد از آن به افزایش قیمت این محصولات به شکل افسارگسیخته‌ای شد و بسیاری از خانواده‌ها و اصناف برای تأمین برق مورد نیاز خود ناچار به خرید این تجهیزات با هزینه‌های بسیار بالا شدند و الان مجدداً به نظر می‌رسد تاریخ در حال تکرار است.
تناقض در روایت‌ها؛ آیا بحران واقعی است؟
از طرفی این روزهای با کلیپ های متفاوتی در فضای مجازی مواجه شده ایم که یکی از موضوعات بحث‌برانگیز در مقوله بحران انرژی به خصوص آب شده است. برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی، ویدئوهایی از سدهای اطراف تهران منتشر کرده‌اند که سطح آب نسبتاً بالایی را نشان می‌دهد که این تصاویر در تضاد با هشدارهای شدید مقامات مبنی بر کاهش بی‌سابقه ذخایر آبی قرار می‌گیرد. این شکاف اطلاعاتی، بذر تردید را در ذهن افکار عمومی می‌کارد و برخی را به این نتیجه می‌رساند که شاید «بحران» بیش از آن‌که واقعی باشد، نوعی مدیریت ترس یا احتمالاً پشت پرده ای از دیگر واقعیات باشد فعلاً نباید دیده یا شنیده شود؛ البته قطعاً بحران انرژی با توجه به تغییرات اقلیمی جهانی و قرارگیری ایران در منطقه خشک و چندین سال خشکسالی و کمبود بارش دور از ذهن نیست، اما کارشناسان ارتباطات بحران می‌گویند که شفافیت و ارائه اطلاعات دقیق، کلید جلب اعتماد عمومی در چنین شرایطی است. هرگونه تناقض یا ابهام، به سرعت به شایعات و تئوری‌های توطئه دامن می‌زند و همکاری مردم در مدیریت بحران را کاهش می‌دهد.
بازدید عمومی از سدها
در این راستا گروهی از خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای پیشنهاد کرده‌اند که برای پایان دادن به این ابهامات، وزارت نیرو یک برنامه بازدید عمومی یا دست‌کم یک تور خبری برای رسانه های برتر از سدهای اصلی تهران برگزار کند، تا همگان بتوانند واقعیت را با چشم خود ببینند، قطعاً انتشار تصاویر از سوی چندین رسانه و بدون سانسور از وضعیت سدها، می‌تواند به بازسازی اعتماد عمومی کمک کند. به گفته صاحبنظران؛ در گذشته، تجربه‌های مشابهی در مدیریت بحران وجود داشته است و برخی کشورها هنگام بروز خشکسالی، مقامات با انتشار تصاویر و داده‌های شفاف از وضعیت سدها و منابع آبی، مردم را از واقعیت شرایط آگاه کرده و آنها را برای صرفه‌جویی در مصرف آب تشویق کرده‌اند، اما در مقابل، پنهان‌کاری یا ارائه اطلاعات ضدونقیض، تنها به تشدید بحران منجر شده است.
بحران آب یا بحران مدیریت؟
البته نباید از این امر غاقل باشیم که آنچه امروز در کشور شاهد آن هستیم، نه تنها کمبود آب بلکه ضعف در مدیریت بحران و اطلاع‌رسانی صحیح است. حتی اگر ذخایر آبی در وضعیت بحرانی باشد، نحوه ارائه اطلاعات باید به‌گونه‌ای باشد که هم اعتماد عمومی حفظ شود و هم مردم نسبت به اهمیت صرفه‌جویی آگاه شوند. ایجاد فضای رعب و ابهام، تنها موجب هجوم مردم به بازار تجهیزات مانند پمپ‌ها و مخازن می‌شود و در نهایت به افزایش قیمت‌ها و نارضایتی اجتماعی دامن می‌زند. کارشناسان معتقدند که بحران کنونی نتیجه سال‌ها سومدیریت و عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آبی است. فرسودگی شبکه توزیع آب، هدررفت بالای آب در خطوط انتقال، حفر بی‌رویه چاه‌های غیرمجاز و عدم اجرای سیاست‌های پایدار مدیریت مصرف، از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری این بحران هستند. حالا با رسیدن به نقطه هشدار، دولت ناچار شده است تا با سیاست‌های مقطعی، از جمله توصیه به نصب مخازن به طور موقت فشار بر شبکه را کاهش دهد. بدیهی است؛ افزایش قیمت پمپ‌ها و مخازن، تنها یکی از تبعات اقتصادی بحران آب است و چنانچه این روند ادامه یابد، اصناف و صنایع کوچک نیز با مشکل مواجه خواهند شد، چرا که بسیاری از واحدهای تولیدی، کارگاه‌ها و رستوران‌ها برای ادامه فعالیت به فشار و حجم کافی آب نیاز دارند، از این رو کاهش فشار یا قطع مکرر آب، می‌تواند منجر به تعطیلی یا کاهش تولید آنها شود و در نهایت این امر بر قیمت کالاها و خدمات اثر خواهد گذاشت و چرخه تورم را تقویت می‌کند. بسیاری از فعالان بازار معتقدند که ورود دلالان به این حوزه، تنها زمانی مهار می‌شود که دولت اقدام به نظارت دقیق بر قیمت‌ها، توزیع عادلانه تجهیزات و ارائه تسهیلات به خانواده‌ها و کسب‌وکارهای آسیب‌پذیر کند. در غیر این صورت، شکاف طبقاتی در دسترسی به آب (از طریق خرید پمپ و مخزن) به یکی از چالش‌های جدی جامعه تبدیل خواهد شد.
عکس
