بررسی سایه روشن تشکیل وزارت انرژی در بحبوحه ناترازی های انرژی
بوشهری ها /صدیقه بهزادپور | تشکیل وزارت انرژی، این روزها باز هم به صدر اخبار رسانه ها بازگشته است. طرح ادغام وزارت نیرو نفت، ایده ای است که هر چند وقت یکبار در مجلس مطرح و در دستور کار قرار می گیرد و همچنین در محافل کارشناسی نیز درباره آن گمانه زنی های بسیاری صورت می گیرد، اما هر بار به دلیلی کنار گذاشته شده است. با توجه به تشدید بحران ناترازی انرژی در کشور و ضرورت تصمیم‌گیری‌های جامع‌تر، در حال حاضر مجدداً این پرسش مطرح است که آیا زمان آن فرا رسیده تا با تجمیع وزارتخانه‌های نفت و نیرو، وزارت جدیدی به نام «انرژی» تشکیل شود؟ و آیا این ادغام به بهبود وضعیت کمک می‌کند یا به پیچیدگی بیشتر می‌انجامد؟
چرا وزارت انرژی
به گزارش «رویداد پارس»، تشدید ناترازی انرژی به ویژه در سالجاری باعث شده تا کشور با چالشهای بزرگ در این حوزه درگیر شود؛ از یک‌سو بحران برق در تابستان، از سوی دیگر کمبود گاز در زمستان و ناترازی‌های مالی و ساختاری میان تولید و مصرف باعث شده تا علاوه بر بخش صنعت که سالهاست با بحران تولید به دلیل تعطیلی های مستمر روبروست، بخش خانگی را به صورت گسترده درگیر کند. این در حالی است که؛ از نگاه بسیاری از کارشناسان، یکی از دلایل ریشه‌ای این مشکلات، جزیره‌ای بودن تصمیم‌گیری‌ها میان دو نهاد اصلی انرژی کشور یعنی وزارت نفت و وزارت نیرو است. این اظهارنظر کارشناسان به اعتقاد آنها با جدالهای گاه و بیگاه وزارت نفت و نیرو و مقصر جلوه دادن یکدیگر در بحران ناترازی موجود کاملا ثابت شده است. به اعتقاد این افراد، در این شرایط، برخی معتقدند تشکیل وزارت انرژی با هدف یکپارچه‌سازی سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند منجر به افزایش هماهنگی، کاهش موازی‌کاری، حذف تضاد منافع و مدیریت بهینه‌تر منابع انرژی کشور شود.
دلایل موافقان تشکیل وزارت انرژی
موافقان ادغام وزارت انرژی و نفت به باور موافقان، می تواند تفکیک مسئولیت وزارت نفت برای تولید نفت و گاز و... و وزارت نیرو برای تامین برق و ... را یکجا به شکل منسجم مدیریت کند و مشکلات ناشی از جداماندگی را کاهش دهد . آنها معتقدند؛ این تفکیک گاه باعث می‌شود هر یک دیگری را مسئول ناترازی‌ها بداند و در صورت تشکیل وزارت انرژی، یک وزارتخانه واحد می‌تواند با نگاه جامع، بین منابع و مصارف انرژی کشور توازن برقرار کند. علاوه بر این با توجه به اقداماتی که برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور صورت می گیرد، شرایط بهتری برای؛ بهینه‌سازی مصرف، توسعه زیرساخت‌های انتقال انرژی، و مقابله با بحران‌های آب و برق و... مهیا می شود و به این ترتیب می توان با یک مدیریت یکپارچه و ایجاد وزارت انرژی چالشهای موجود به نفع موثری رفع شود. این افراد با اشاره به الگوهای بین المللی، می گویند: «بسیاری از کشورها دارای وزارت انرژی هستند که بر کل زنجیره انرژی از تولید تا مصرف، اعم از برق، گاز، نفت و انرژی‌های نو نظارت دارند و در این راستا ایران نیز می‌تواند از این الگو بهره بگیرد. بعلاوه اکنون هر وزارتخانه بخشی از معضل ناترازی را به گردن دیگری می‌اندازد، اما تشکیل یک نهاد واحد می‌تواند مسوولیت را شفاف کند.»
دلایل مخالفان تشکیل وزارت انرژی
اما در مقابل گروهی نیز با مخالفت با تشکیل وزارت انرژی می‌گویند: «ایجاد وزارت جدید در ساختار سنگین دولت، احتمالاً باعث افزایش لایه‌های مدیریتی، اتلاف زمان و کاهش چابکی در تصمیم‌گیری‌ها می‌شود. به باور این گروه، نفت و برق حوزه‌هایی با تکنولوژی و منطق مدیریتی متفاوت هستند، از این رو ادغام این دو ممکن است باعث شود تخصص‌های لازم در هر حوزه کم‌رنگ شود و مدیریت تخصصی آسیب ببیند. همچنین احتمالاً با تجمیع بودجه‌ها و مأموریت‌های دو وزارتخانه در یک نهاد جدید ممکن است به پیچیده‌تر شدن فرایند پاسخگویی و کاهش شفافیت منجر شود. به اعتقاد آنها سالها فعالیت وزارت انرژی به صورت جداگانه بباعث ایجاد اختلال در فعالیت آنها به صورت یکپارچه خواهد شد و با مقاومت بدنه اجرایی و ساختاری روبرو خواهد شد. چرا که هر دو وزارت نفت و نیرو ساختارهای عظیمی دارند و ادغام آنها نیازمند اصلاحات اساسی در منابع انسانی، چارت سازمانی و فرهنگ سازمانی است که به‌سادگی ممکن نیست. مخالفان با اشاره به اینکه، این نخستین‌بار نیست که ایده ادغام وزارتخانه‌ها در ایران مطرح می‌شود به بیان موارد مشابه تفکیک و ادغامهای ناکارآمد در کشور اشاره می کنند و می گویند: «پیش‌تر، وزارت بازرگانی در وزارت صمت ادغام شد اما به دلیل ناکارآمدی تفکیک مجدد آن مطرح شد، قطعاً تجربه نه‌چندان موفق ادغام‌ها در ایران، حساسیت درباره تشکیل وزارت انرژی را بیشتر می‌کند.
ادغام یا اصلاح ساختارها؟
بر اساس این گزارش؛ در نهایت اکثریت بر این امر توافق دارند که، ایده‌ی تشکیل وزارت انرژی، اگرچه از نظر تئوریک جذاب است و می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های هماهنگ‌تر شود، اما در عمل نیازمند بررسی دقیق، طراحی ساختار، آموزش نیروهای جدید و هماهنگی نهادی عمیق است. از سوی دیگر، اصلاح فرآیندهای تصمیم‌گیری و تقویت هماهنگی میان وزارت نفت و نیرو بدون ادغام ساختاری، می‌تواند راه‌حل میانی و سریع‌تری باشد، از این رو، پاسخ به این پرسش که "آیا باید وزارت انرژی تشکیل شود؟" وابسته به آن است که آیا زیرساخت اجرایی، اراده سیاسی و ظرفیت مدیریت تغییر در کشور وجود دارد یا خیر، و در نهایت بدون توجه به به این اصول هر گونه اقدامی در این راستا فقط تغییر شکلی ظاهری بدون پیامدهای عملیاتی خواهد بود.
عکس
